Wel eens een spotprent over Atatürk gezien? Ik wel! Een heleboel zelfs, eerder vandaag. Eerlijk gezegd snapte ik ze niet allemaal. Daarvoor zou ik veel beter op de hoogte moeten zijn van de tijd waarin Atatürk leefde, van alle relevante personen en discussies destijds. Want de spotprenten die ik zag, dateren uit de periode 1919-1938, dus van vlak voor de Onafhankelijkheidsooorlog die door Atatürk werd aangevoerd tot zijn dood in 1938, toen hij president was. De spotprenten zijn nu verzameld in een boek met de titel: ‘Van rebel tot oorlogsveteraan: Atatürk in karikaturen’.
Er is, vrees ik, best een kans dat de samensteller van het boek, Ismail Sen, voor het gerecht gesleept wordt, met als aanklacht ‘het beledigen van Atatürk’. Natuurlijk, hij heeft de karikaturen niet gemaakt, maar vervolgd worden omdat je ze openbaar maakt in een tijd waarin Atatürk niets minder is dan een heilige, lijkt mij niet geheel denkbeeldig. Er zijn massa’s mensen vervolgd en veroordeeld op basis van de wet die het beledigen van Atatürk strafbaar stelt: journalisten, politici, zelfs academici die op hun academische visie loslieten op de persoonsverheerlijking van Atatürk, of die vaststelden dat het met de democratie onder Atatürk niet zo best gesteld was.
Onder Atatürk was Turkije een eenpartijstaat, en vooral in de dagen rondom de stichting van de republiek was je je leven niet zeker als je je verzette tegen Atatürk. Maar blijkbaar waren spotprenten geen probleem. Tenminste, ik neem even aan dat niet alle karikaturisten destijds in het gevang werden gegooid, of erger. Interessant, toch? Tegenwoordig zouden zelfs beroemde satirische weekbladen, zoals Penguen en Leman, het niet in hun hoofd halen een spotprent met Atatürk te publiceren. Niet omdat ze bang zijn voor vervolging (ze worden om de haverklap vervolgd, bijvoorbeeld door premier Erdogan, die niet tegen een beetje spot kan) maar omdat het gewoon in geen Turks hoofd opkomt een geintje te maken over de vader des vaderlands. Atatürk: van rebel in het begin van de vorige eeuw, tot oorlogsveteraan en president in 1938, tot onaantastbare heilige pakweg tachtig jaar later.
DE jong Turken
niet lullen over mijn Ataturk wij weten zééer goed wat hij voor ons gedaan heeft en als je lef hebt durf is in openbaar is zeggen dat hij een slechte mens was dan zullen wij u wel leren hoe je je respeckt moet hebben voor hem