Een presidentieel systeem zoals in de Verenigde Staten, en maar twee partijen in het parlement: het lijkt premier Erdogan een uitstekend idee voor Turkije. Het zou de politiek efficiënter maken en het land stabieler, denkt hij. Toen ik dat hoorde, dacht ik: is het niet juist precies andersom? Is het niet eens tijd dat zoveel mogelijk mensen zich vertegenwoordigd weten in het parlement?
De verkiezingsdrempel is in Turkije 10%. Als gevolg daarvan zitten er maar drie partijen in het parlement: de AKP, de CHP en de MHP. De pro-Koerdische BDP heeft ook zetels, maar moesten een truc uithalen om in het parlement te komen. Ze deden mee met onafhankelijke kandidaten, die in hun eigen regio’s makkelijk wonnen (Turkije heeft een districtenstelsel), en pas ná hun beëdiging in het parlement vormeden ze een groep.
Het argument dat altijd wordt gebruikt om de verkiezingsdrempel niet te verlagen, is dat er zonder die drempel te veel kleine partijtjes in het parlement zouden komen en dat het politieke proces zou verstoren. Een coalitieregering zou onvermijdelijk zijn, en inderdaad, die hebben Turkije in het verleden niet veel goed gedaan. Ze waren óf te zwak om enige robuuste beslissing te nemen, óf ze haalden het eind van de regeerperiode niet wegens interne strubbelingen.
De AKP heeft daar een eind aan gemaakt. Ze vormen alleen een regering sinds 2002. En regeren hebben ze gedaan: de economie draait beter dan ooit tevoren, beide regeringen hebben hun termijn volgemaakt, en hoewel de democratisering nog láng niet ver genoeg gaat, zijn er flinke hervormingen doorgevoerd in het juridische systeem, in gezondheidszorg en aan de grondwet.
Nu wil de AKP natuurlijk graag aan de macht blijven na de komende verkiezingen in juni. En die kans is er best, dankzij het kiessysteem. In 2002 kregen ze 34% van de stemmen en in 2007 46%, maar beide uitslagen leverden ze een absolute meerderheid op in het parlement. Dat slaat, kort gezegd, echt nergens op. De MHP (de ultranationalisten) scoorden in 2007 14% en redden het, maar in 2002 beleven ze steken op 8% en haalden ze dus geen zetels. Als je de uitslagen van eerdere verkiezingen erbij pakt, valt op wat een komen en gaan het is van politieke partijen.
De situatie tussen 2002 en 2007 zal Erdogan wel als ideaal ervaren hebben. Alleen zijn partij en de CHP zaten in het parlement. Oké, effectieve politiek was het resultaat. Maar in wat het hart van de democratie zou moeten zijn, het parlement, was een groot deel van de bevolking niet vertegenwoordigd. Niet de Koerden, niet de ultranationalisten, niet een serie andere partijen die boven de 5% scoorden (en dat lijkt mij genoeg om een zetel te winnen). Wat is in hemelsnaam het nut van je stem uitbrengen als je stem door het systeem waardeloos wordt? Daar is toch niets democratisch aan?
Als de AKP werkelijk wil democratiseren, zoals ze zelf beweert, dan kunnen ze echt niet met droge ogen een tweepartijen-systeem voorstellen. Hoe wil je dat bijvoorbeeld realiseren? De kiesdrempel optrekken tot 15 of 20 procent? Alle andere partijen afschaffen? Er is geen democratische manier om zoiets in te voeren – of eigenlijk is er maar één manier, en dat is dat zoiets vanzelf ontstaat als er twee partijen zijn die grote groepen kiezers aanspreken. Alle andere manieren zijn anti-democratisch.
Ja, dikke kans dat het verlagen of afschaffen van de drempel tot een coalitieregering leidt. De nachtmerrie van veel Turken, en dat is begrijpelijk als je de geschiedenis kent. Maar wie zegt dat de gechiedenis zich onherroepelijk herhaalt? Hebben politici niet zelf invloed op hoe hun coalitie werkt? Lijkt mij van wel, dus ik stel voor dat ze eens leren omgaan met de veelzijdige, pluriforme samenleving die Turkije is. Zo’n land bestuur je door te praten, door werkbare en effectieve compromissen te sluiten, door naar elkaar te luisteren. Door samen een weg vooruit te zoeken, zowel in de samenleving zelf als in het parlement.
Wettelijk is het niet mogelijk de verkiezingsregels te veranderen in het jaar dat er verkiezingen zijn. Lijkt mij logisch. Maar ik was wel stomverbaasd toen ik president Gül dat hoorde aandragen als excuus voor het feit dat de verkiezingsdrempel nog altijd 10% is. De AKP had de afgelopen jaren tijd (en medestanders!) genoeg om de drempel te verlagen of af te schaffen. De AKP is er duidelijk nog niet klaar voor democratie werkelijk te laten bloeien!
Recente reacties