SMOKKELEN – Eind december kwamen er bij een bombardement van het Turkse leger 35 mensen om het leven. Zeventien van hen waren jonger dan 18 jaar. Het waren smokkelaars, die diesel en suiker van Irak naar Turkije brachten. In het gebied heerst oorlog tussen Turkije en de PKK, een verboden Koerdische beweging. Dat maakt het smokkelen riskant. Waarom smokkelen die kinderen eigenlijk, als het zo gevaarlijk is?
Seyvan (11) is al een keer meegeweest op smokkeltocht naar Irak. Eerst drie uur heen door ruige bergen tot over de grens, dan drie terug. ‘Het was heel zwaar’, vertelt hij. ‘Gelukkig mocht ik op de heenweg op een ezeltje zitten. Terug kon dat niet, want dan zijn de ezeltjes beladen met spullen.’
Semire (16) en haar broertje Seyvan (11)
Eigenlijk wilde hij voorlopig niet meer gaan, maar nu er zoveel doden zijn gevallen, is alles anders, en moet hij wel. Zijn broer Bedran van 13 is één van de jongens die omkwam bij het bombardement. Seyvan: ‘Nu ben ik de oudste jongen thuis. Als ik niet ga smokkelen, hebben we thuis geen geld genoeg om van te leven.’
Smokkelen is in delen van het zuidoosten van Turkije pure noodzaak om in leven te blijven. Het gebied wordt vooral bewoond door Koerden, een bevolkingsgroep die in Turkije niet dezelfde rechten heeft als de Turken. Dertig jaar geleden ontstond de gewapende Koerdische verzetsgroep de PKK. Sindsdien is het oorlog tussen de PKK en het Turkse leger, vooral in de bergen bij de grens met Irak.
Door de strijd zijn andere manieren om geld te verdienen verdwenen. Mensen mogen niet meer naar hun landbouwgrond, omdat grote delen van het land verboden militair terrein zijn. Schapen hoeden is gevaarlijk: er liggen landmijnen in het gebied. Bedrijven willen niet investeren in het zuidoosten van het land omdat het zo vaak hommeles is, dus fabrieken zijn er ook niet.
Özer (19)
Met smokkelen kun je zo’n 700 lira per maand verdienen, ongeveer 300 euro. Net genoeg om van te leven in een dorp. Kinderen gaan vanaf een jaar of dertien, veertien mee om aan die 700 lira te komen, en soms iets meer voor iets extra’s, zoals schoolboeken, of een laptop. Özer (19) is ook vaak meegeweest toen hij tussen de 13 en 15 jaar was. Nu studeert hij toerisme in een grote stad in de buurt. ‘Maar in de vakanties ga ik mee smokkelen’, vertelt hij. ‘Mijn ouders hebben anders geen geld genoeg om mijn studie te betalen.’
Het is altijd weer eng, zegt hij, om de bergen in te gaan: ‘Je kunt beschoten worden door militairen. Die weten wel dat er gesmokkeld wordt en ze staan dat toe omdat ze weten dat we anders geen inkomen hebben, maar soms wordt er toch geschoten. Gelukkig is mij nog nooit iets gebeurd.’
Nog een paar dagen, dan is de rouwperiode voorbij, en begint het smokkelen weer. Sinan van nog maar acht jaar gaat dan ook mee. Hij heeft geen vader meer, en zijn broer Sivan van 13 is omgekomen bij het bombardement. Op zijn schouders rust nu de taak het gezin te onderhouden. Hij zit er stilletjes bij, en haalt zijn schouders op als hem wordt gevraagd of hij bang is. Wat valt er ook te zeggen? Hij heeft geen keus, ander werk is er niet.
Semire bij het graf van haar broertje Bedran (13)
Een stukje buiten het dorp ligt de begraafplaats van Gülyazi. Alle graven van de omgekomen jongens en jonge mannen liggen bij elkaar. Het ziet er kleurig uit: er hangen doeken over de grafstenen in de Koerdische kleuren rood, geel en groen, en er zijn oranje, roze, rode en gele plastic bloemen in de grond gestoken. De namen van de doden zijn met verf op een steen gekalkt: de echte grafstenen zijn nog in de maak. De begraafplaats kijkt uit op de prachtige besneeuwde bergen waar het drama zich afspeelde.
Semire (16), zus van Seyvan, gaat zitten bij het graf van haar broertje Bedran. ‘Ik vind het heel erg dat Seyvan nu moet gaan smokkelen’, zegt ze. ‘Ik zou liever in zijn plaats gaan, ik ben ouder. Maar smokkelen is werk voor jongens, niet voor meisjes.’
Semire helpt haar moeder in het huishouden. Ze is wegens geldgebrek gestopt met school. ‘Ik weet nog wat Bedran zei toen hij aan het eind van de middag weg ging om te smokkelen: hij zou rond elf uur ’s avonds terug zijn. Ik was in slaap gevallen, en toen ik ’s morgens wakker werd, hoorde ik mensen huilen en zag ik dat Bedran er niet was. Toen wist ik meteen dat hij nooit meer terug zou komen.’
Recente reacties