De premier van een land dat verwikkeld is in urgente binnenlandse problemen en dagelijks de directe gevolgen ondervindt van een vuile oorlog in een buurland, die zijn energie besteedt aan het bekritiseren van een populaire TV-serie. Het lijkt op het eerste gezicht nogal grappig. De manier waarop het ‘probleem’ van de superpopulaire serie De Schitterende Eeuw wordt opgelost, is echter totaal niet grappig. De wet die ervoor moet zorgen dat de serie De Schitterende Eeuw van de buis verdwijnt, is eigenlijk het zusje van het beruchte strafwetartikel 301, dat het ‘beledigen van Turksheid’ strafbaar maakt.
De wet, meer precies een extra artikel in de wet aangaande RTÜK, de mediawaakhond, is klaar om naar het parlement te worden gestuurd. De verwachting is dat De Schitterende Eeuw, over het leven en vooral de liefdes van Sultan Suleiman de Schitterende, volgend jaar van de buis verdwijnt. De serie zou te weinig gaan over de politieke en militaire triomfen van de sultan en te veel over zijn belangstelling voor het vrouwelijk schoon in de harem. Het wetsartikel luidt: ‘Historische gebeurtenissen en figuren die door de maatschappij hoog worden geacht mogen niet worden getoond op een manier die hen vernedert, kleineert of vertekent, of die niet de werkelijkheid reflecteert’. Zie je die zinsnede, ‘die door de maatschappij hoog worden geacht’? Die verontrust mij.
Atatürk wordt hoog geacht
Het is nu aan RTÜK, een staatsorgaan met slechts politici als leden, om te bepalen welke historische gebeurtenissen en figuren daartoe behoren. De staat en de parlementariërs in de Raad zijn geworteld in het Turks nationalisme. Zij zullen bepalen wat de samenleving hoog acht, zoals de staat al heel lang doet. Atatürk wordt natuurlijk hoog geacht, en bijvoorbeeld de Turkse strijdkrachten, de Ottomaanse geschiedenis, de leden van het parlement in het algemeen en de premier en de president in het bijzonder, en de onafhankelijkheidsoorlog.
Terwijl populaire TV een grote rol kan spelen bij het doorbreken van de opgelegde heiligheid van deze hooggeachte gebeurtenissen en figuren, en de democratie kan bevorderen door mensen zelf hun conclusies te laten trekken uit alle informatie die hen bereikt, zegt de AKP: laat de staat maar voor jou bepalen hoe je naar onze geschiedenis kijkt. Nieuwe interpretaties, nieuwe visies, nieuwe invalshoeken: weg ermee. Een beetje lachen om historische figuren, ze eens zien als amusement, je erover verbazen of je er boos om maken: niet toegestaan.
De grootsheid van Turkije
Wat me nog erger verontrust: hoe zit het met historische gebeurtenissen en figuren die níet hoog worden geacht door de maatschappij? Blijkbaar is het wel oké om die te vernederen, kleineren of vertekenen, of zo te laten zien dat ze de werkelijkheid niet reflecteren. Dus ga je gang met het vernederen en kleineren van de Armeniërs en Grieken die ooit in grote aantallen in Anatolië woonden. En tuurlijk, het is oké om de werkelijkheid van gebeurtenissen als de Armeense genocide, het platbranden van Izmir, de pogrom van Istanbul of het bloedbad van Dersim geweld aan te doen. Ironisch genoeg staat een deel van dergelijke afschuwelijke gebeurtenissen op het lijstje ‘historische gebeurtenissen die hoog worden geacht door de maatschappij’, maar dan omschreven zoals de staat ze graag ziet.
Maar, zou je zeggen, in de praktijk is het toch al jaren zo? Klopt. Maar nu wordt het vastgelegd in een wet. Dat gaat niet alleen leiden tot hoge boetes en dus tot zelfcensuur, en het is niet alleen een klap voor het (steeds minder bestaande) democratiseringsproces, het versterkt ook nog eens degenen die al macht hebben, en het verzwakt degenen zonder macht. De wet is een manier om de grootsheid van Turkije, Turken en hun officiële geschiedenis te beschermen, en laat degenen die slachtoffer werden van die geschiedenis weer eens in de kou staan. De nieuwe RTÜK-wet is in feite het zusje van het beruchte en nog altijd bestaande artikel 301 uit het wetboek van strafrecht, dat het ‘beledigen van Turksheid’ strafbaar stelt. En dat tot moord heeft geleid.
Triest en tegelijkertijd beangstigend deze steeds maar verder gaande onderdrukking.
Gelukkig heeft dit verhaal ook een grappige kant, want mn pa die zich zwaar macho voordoet, maar deze serie stiekem toch heel erg leuk vind om te volgen, gebruikt het tegenwerken van de staat als smoesje om naar ‘muhtesem yuzyil te kijken’. Want alles waar Tayip tegen is, moet hij natuurlijk voor zijn :P
Ik begin steeds benieuwder te worden naar die serie, en hoop dat deze in Nederland op de TV komt. Kan iemand daar voor zorgen?
Als alles klopt wat ik erover heb gehoord en gelezen, dan zou de serie te vergelijken moeten zijn series als The Tudors en The Borgias. Zelfde tijdperk, zelfde thematiek, maar dan met een Turkse invalshoek. Lijkt me interessant. Hopelijk ook even goed geacteerd, want dat is wel belangrijk.