Dagblad Taraf kwam voor het eerst uit in november 2007. Ik herinner me dat nog goed. Ik kwam in december 2006 in Turkije aan, en we gebruikten de krant wel eens tijdens Turkse les. De krant is grammaticaal niet al te ingewikkeld, en er zat nog een andere journalist in de groep, dus we namen Taraf soms mee om onze leesvaardigheid op te krikken. Pas later begon ik te zien hoe belangrijk Taraf was als onderdeel van het Turkse medialandschap.
Klassieke Taraf-voorpagina: militairen, en bovenin naast de titel de ankeiler van de column van Ahmet Altan. Klik om te vergroten.
Dit klinkt nogal als een requiem voor een krant, en dat is het ook wel een beetje. Hoewel Taraf (betekenis: Kant) nog gewoon verkrijgbaar is, wordt het waarschijnlijk nooit meer zoals het was. Deze week nam hoofdredacteur en gezichtsbepalend columnist Ahmet Altan afscheid van de krant, en ook zijn rechterhand Yasemin Congar hield ermee op. Al snel volgden een paar andere columnisten hun voorbeeld.
Taraf wilde een kant kiezen in de Turkse politiek. Tegen de oude Kemalistische elite die het land bestierden via staatsinstituten, en die in feite het democratiseringsproces blekkeerden. Taraf viel keer op keer het leger aan, dat de Turkse politiek nog stevig in de greep had, zoals in dat eerste jaar dat de krant verscheen ook nog heel duidelijk werd (lees daarover hier een blogje van weleer). Daar waren ze nogal succesvol in, vooral door geheime documenten en informatie te publiceren die naar de krant werd gelekt. Zonder Taraf had de hele Ergenekon-zaak (klik hier voor een search op Ergenekon op deze site) misschien niet eens bestaan, want zij waren degenen die de (nog altijd ‘vermeende’) coupplannen onthulden. Geen enkele andere krant zou dat gedurfd hebben.
De timing om met Taraf te beginnen leek perfect: de conservatieve AKP zat sinds 2002 in het zadel en de partij streefde er (onder andere) naar de macht van het leger terug te dringen. Het leidde al snel tot speculaties dat Taraf was opgezet om de regering te steunen, en dat ze werden gefinancierd ‘vanuit het buitenland’, met andere woorden, door de Gülen-beweging.
Sultaneske neigingen
Die beschuldigingen zijn altijd ontkend, en ik geloof eigenlijk ook niet dat Gülen achter de financiering zat. Ik bedoel, de Gülen-beweging heeft serieus geld. Als ze Taraf financierden, deden ze wel erg zuinigjes: Taraf-columnisten en redacteuren werkten vaak voor erg weinig geld, de krant haalde nauwelijks tot geen winst, had nauwelijks advertenties (terwijl Gülen-aanhangers juist via hun goedlopende en soms grote bedrijven juist op die manier een flinke financiële injectie aan de krant hadden kunnen geven), en de eigenaar verloor geld in zijn missie om Turkije’s moedigste krant te maken.
Waarom Altan en Congar opstapten, is nog niet duidelijk. Er wordt gespeculeerd (alweer, Turkije is er gek op!) over druk van de AKP. Sinds het leger zo’n beetje teruggedrongen is naar de barakken, en terwijl de Ergenekon-processen hun ontknoping naderen, richt Taraf haar pijlen meer en meer op de AKP. Immers, de AKP heeft zich ontwikkeld tot de nieuwe bedreiging voor de democratie, en heeft daarmee de rol van het leger overgenomen. Voorbeelden zijn erdogans steeds duidelijker Sultaneske neigingen, de serieuze problemen met de persvrijheid en met de onafhankelijkheid van rechters, die steeds meer op de hand van de AKP zijn. De AKP zou Taraf daarom onder druk hebben gezet, en daar zouden de twee belangrijkste schrijvers van de krant geneog van hebben gehad.
Afscheid in stijl
Altan heeft daar alleen niets over geschreven in zijn laatste column. In aanmerking genomen dat hij wel wildere dingen heeft geschreven de afgelopen jaren, zou het onthullen van AKP-druk een afscheid in stijl zijn geweest. Dat hij dat niet deed, is echter geen bewijs voor wat dan ook, dus het lijkt erop dat we voorlopig in het duister tasten over hoe en wat. Wil hij echt gewoon weer boeken schrijven, zoals hij in zijn afscheidscolumn schreef? En als dat zo is, waarom stapte Yasemin Congar dan ook op, en de beroemde politicoloog en columnist Murat Belge?
Hoe dan ook, ik vind het ‘einde’ van Taraf een verlies. Ik ben nooit voor of tegen Taraf geweest. Ik vond de krant moedig, maar ik probeer er als buitenstaander naar te kijken, en ik probeer te kijken naar hun plaats in het Turkse medialandschap
Taraf verkocht ongeveer 50,000 kranten per week, ongeveer net zoveel als de krant aan het andere uiteinde van het spectrum, Cumhuriyet, dat links-nationalistische, streng Kemalistische en pro-leger is, en daarmee de ideologie representerend die Taraf jaren heeft aangevallen. Deze twee vergelijken is ook om een andere reden interessant: zowel Taraf als Cumhuriyet zijn niet in handen van grote bedrijven die kranten slechts gebruiken voor hun commerciële belangen, maar onafhankelijk gefinancierde dagbladen, gemaakt vanuit een bepaalde visie op het land. Om ze qua grootte even te vergelijken met de mainstream kranten die in handen zijn van grote zakenimperiums en die geen enkel principe hebben: tabloid Posta verkoopt 450,000 per week, het linksige Milliyet zo’n 170,000, Hurriyet ongeveer 425,000.
Vinger aan de pols van de tijd
Ik vind het interessant Cumhuriyet en Taraf te vergelijken, want ze laten iets zien over ontwikkelingen in Turkije. Cumhuriyet is lange tijd een belangrijke en invloedrijke krant geweest, maar is die positie (en veel lezers) verloren vanwege extreme dogmatiek en omdat ze totaal niet inspelen op veranderingen in de maatschappij. De veranderingen die het ontstaan van Taraf mogelijk maakten en die Taraf weliswaar klein maar invloedrijk maakten. Taraf had de vinger aan de pols van de tijd, zogezegd, en Cumhuriyet totaal niet meer. Als er blijkbaar nog steeds plek is voor Cumhuriyet, dan óók voor Taraf. Juíst voor Taraf, zou ik zeggen, want zij representeren een nieuw geluid in de Turkse samenleving, terwijl Cumhuriyet de spreekbuis is van het Turkije van weleer.
Dat Taraf nu zowat overleden lijkt, laat zien dat de timing misschien toch niet zo goed was als het vijf jaar geleden leek. De tijd was er nog niet rijp voor. Of juist wel, maar duurde die ruimte die ontstond voor liberalisme en voor vrijheid van meningsuiting voor zéér onwelgevallige meningen, maar kort, en is die nu voorbij. Dat is het, denk ik. Alleen als Taraf doorgaat met onwelgevallige meningen en nieuws publiceren en dicht op de huid blijft zitten van de macht, draai ik die mening terug.
Recente reacties