De oost-Turkse stad Van is, volgens verschillende reisboeken, veel moderner dan je zou verwachten. Ze schrijven bijvoorbeeld over jonge stelletjes die hand in hand op straat lopen, over de biertjes die ook vrouwen kunnen drinken in een paar gezellige bars in de stad en over de grote universiteit die de stad rijk is. Nu ik een paar dagen in Van (een half miljoen inwoners) ben geweest, kan ik beamen dat het er vanaf de buitenkant inderdaad modern uitziet. Ik ging ernaar toe voor een groot verhaal dat ik schrijf over vluchtelingen, waarvan er aardig wat zijn in Van. Vooral Afghanen en Iraniërs komen het land via Van binnen, want de stad heeft een UNHCR-kantoor dat de hele asielprocedure afhandelt. De Afghaanse en Iraanse vrouwen leveren zeker een bijdrage aan het moderne aanzicht op straat. Ze zijn maar half-gehoofddoekt (de doek hangt ergens halverwege het hoofd, zodat de helft van het haar zichtbaar is) en ze gebruiken meer make up en sieraden dan de gemiddelde Turkse moslimvrouw. Van is niet grijs en grauw, Van is kleurrijk, open en licht.
Maar toen ging ik op bezoek bij de vrouwenorganisatie van de stad. Op het prikbord daar hing een foto van een vrouw die je modern zou noemen als je haar op straat tegen zou komen. Lang haar, geen hoofddoek, beetje make up, modern groen shirt, jong, glimlach. Ik wist echter meteen toen ik de foto zag: zij leeft niet meer. En helaas had ik gelijk: nog geen anderhalve week geleden werd ze vermoord door haar man. Ze waren niet officieel getrouwd, maar alleen voor de imam, iets wat in oost-Turkije nog vrij gebruikelijk is. De jonge vrouw was 18 jaar en zwanger van haar eerste kind, en haar mans woede ontvlamde toen ze met een andere man praatte. Ze was ‘ontrouw’. Emine, de vrouw die de vrouwenorganisatie met passie leidt, vertelt dat er in mei een ware moordgolf plaatsvond in de stad: in tien dagen tijd werden zes vrouwen vermoord door hun familie omdat de ‘eer’ geschonden was. De vrouwenorganisatie bezoekt altijd de familie van het slachtoffer. Ze zijn meestal niet welkom, maar willen toch laten zien dat er mensen zijn die geven om een vrouwenleven. Daarna volgen ze de rechtszaak en treden ze soms in de rechtszaal op als deskundige.
Zes vrouwen in tien dagen. Dat werpt toch een andere blik op Van. Onder de moderne oppervlakte houden eeuwenoude tradities vrouwenlevens in hun greep. Tradities waarin vrouwenlevens niet veel waard zijn en waar ze altijd moeten oppassen geen ongeschreven regels te overtreden. Erger nog: zelfs als ze zich perfect gedraagt, kan de kleinste ‘misstap’ uitgelegd worden als schending van de eer. Hoewel dat niet altijd meteen tot moord leidt, is de kans dat een vrouw zoiets niet overleeft, nog steeds duidelijk aanwezig. En dat bepaalt natuurlijk veel meer hoe modern een stad is dan het aantal bars waar je bier kunt krijgen.
 | Nieuwe site! Volg me tijdens mijn werk aan mijn boek over de Koerdische kwestie: www.KurdishMatters.com |
Heb jij een idee hoe die rechtszaken doorgaans aflopen? Wordt er weleens een man weleens werkelijk bestraft voor zo’n eremoord op zijn vrouw?
goed stuk Ef.
@Brigit Kooijman: Ja, wat dit betreft is er zeker eea verbeterd in Turkije. Vroeger kreeg je nogal eens strafvermindering als het om eer ging, en dat is (meestal) niet meer zo. Maar de straf weerhoudt mannen helaas niet…