ISTANBUL – Turkije maakt zich op voor het algemeen rookverbod in openbare gebouwen, inclusief restaurants, café’s en theehuizen, dat zondag ingaat. Volgens een opiniepeiling steunt 90 procent van de bevolking het verbod. Maar in de horeca wordt gemord: er zullen banen verloren gaan, en traditie.
Ismet Nebi Dökmecier wijst op een portret van zijn grootvader, die restaurant Ismet Baba 58 jaar geleden opende. ‘Sinds zijn tijd wordt hier vis gegeten, raki gedronken en gerookt’, zegt Ismet. ‘Roken is natuurlijk ongezond, maar tachtig procent van mijn klanten rookt! Die andere twintig procent niet nee, maar ik heb twee zalen, dus waarom kan ik er dan niet één inrichten voor rokers en één voor niet-rokers? Ik heb geen terras, dus in de zomer verlies ik klanten aan restaurants die dat wel hebben.’
Maar onder het rookverbod valt niet uit te komen. Uitzonderingen worden niet gemaakt, óók niet voor de waterpijpcafé’s, populair onder Turken en toeristen. Ibrahim (24) werkt in zo’n café, en zoekt nu ander werk: ‘De baas heeft al gezegd dat er van de twaalf personeelsleden drie over zullen blijven. Ik word ook ontslagen. Nu nog niet, want we hebben een groot terras en daar mag wel worden gerookt, dus in de zomer blijft de omzet wel op peil.’ Ibrahims baas, Hamza Kütük: ‘Wie komt er nog naar een rookcafé als je er niet mag roken? Ik hoop dat ik het red met alleen de zomermaanden. Of mijn café over een jaar nog bestaat? Zéker, zéker!’
Vanaf zondag gaan 1571 teams het rookverbod controleren. Wie rookt waar dat niet mag, krijgt 69 lira boete (ruim 30 euro), voor uitbaters lopen de boetes op van 560 lira (260 euro) bij een eerste overtreding tot maximaal 5600 lira. Hoewel onbetaalbaar voor de duizenden kleine theehuizen die Turkije rijk is, wordt verwacht dat het rookverbod in theehuizen op het platteland het moeilijkst te handhaven zal zijn. Daar rookt de overgrote meerderheid van de klanten. Thuis blijven om te roken, is geen optie: de dag wordt traditiegetrouw met backgammon, thee en een sigaret in het theehuis doorgebracht, thuis is vrouwenterrein. Bovendien wordt er ook in Turkije thuis steeds minder gerookt.
Ahmet, die zijn stoel op de stoep van een Istanbuls theehuis heeft gezet en een sigaretje rookt: ‘Thuis roken? Mag niet van mijn vrouw. In de zomer is het rookverbod geen probleem, we gaan gewoon buiten zitten, maar in de winter? Onder een paraplu roken als het sneeuwt, dat is niks. We wachten het maar af.’
Gisteren sprak ik een (Nederlandse) Turk die vertelde dat op de Turkse tv sinds een paar jaar brandende sigaretten in films ‘onherkenbaar’ worden gemaakt, door het beeld te vervagen. Krankzinnig! Hij beweerde overigens ook dat volgens het nieuwe rookverbod op terrassen bij cafés ook niet gerookt mag worden. Ik kan het me bijna niet voorstellen. Is de Turkse regering uit op Amerikaanse toestanden?