Wie bekend is met Arabesk, muziek in Arabische stijl gemaakt in Turkije, is vast meteen in shock bij het lezen van de titel van dit blogje. Arabesk omschrijven als de blues van Istanbul! Belachelijk! Arabesk is een genre op zichzelf, met zijn eigen historie en ontwikkeling, dat kun je niet de blues van Istanbul noemen! Ik weet het, lieve lezers. Maar toch omschrijft de titel precies waar dit blogje over gaat.
Ik ging naar het Istanbul Film Festival, naar een film over Arabesk: ‘Arabesk van straatmuziek naar massacultuur.’ Een korte film, slechts een uurtje. Met niet al te veel diepgang, dat kon zelfs een niet-kenner als ik zien.
Arabesk werd populair in de jaren zestig, vooral onder arme mensen met armoedige baantjes. Dramatische muziek, nog dramatischer tekst. Het ontwikkelde zich, beïnvloed door verstedelijking, economische groei en politieke onrust. Helaas werden die factoren slechts aangestipt en niet uitgewerkt, terwijl ze zoveel nieuwsgierigheid oproepen. De film liet zien hoe na verloop van jaren zelfs de elite Arabesk omarmde, en we zagen oude Arabesk-zangers, die vroeger optraden voor de armen, shows geven voor rijke lui in hippe restaurants in Istanbul. Aan het eind van de film sprong er een jonge, moderne Arabesk-zinger het filmdoek op. Een Turk uit Duitsland. Hij mixte Arabesk met pop en won er een prijs mee.
Reclame
De regisseur van de film, Cem Kaya, beantwoordde vragen na de film. Maar hij wachtte de eerste vraag niet eens af: hij vroeg om de microfoon en begon zich meteen te verontschuldigen voor zijn product. Hij omschreef zijn film als ‘Mickey Mouse-versie’ van de documentaire over Arabesk die hij graag had wíllen maken. Maar ja, hij filmde in opdracht van het Duits-Franse kanaal Arte en het Duitse ZDF. Zij hadden een week lang programma’s over Istanbul, en ze wilden ook iets uitzenden over muziek. Er werd een pitch uitgeschreven, en kaya en twee collega’s besloten mee te dingen met het idee voor deze film. Ze wonnen.
‘De TV-kanalen betaalden alles’, zei Kaya, ‘dus ze hadden een flinke vinger in de pap over hoe het eruit moest zien. Zodra het de diepte in dreigde te gaan, moesten we weer terug naar de muziek. We konden bijvoorbeeld niet ingaan op de invloed van de militaire coup van 1980 op de ontwikkeling van Arabesk, want zij dachten dat het publiek dat niet zou begrijpen.’
En de jonge Turks-Duitse zanger aan het eind? Verzoekje uit Frankrijk en Duitsland. Zij wilden dat oost en west elkaar zouden ontmoeten. En dit zal dan een manier geweest zijn om dat te doen. Kaya: ‘Yeah, life sucks’. En hij verklapte de naam die de opdrachtgevers voorstelden voor de film: Arabesk, de blues van Istanbul. Het publiek reageerde geschokt en lacherig. Kaya en zijn collega’s hielden hun poot stijf, en de film kreeg een andere naam.
Onafhankelijk
Later, bij de uitgang van de filmzaal, vroeg ik Kaya waarom hij de film had ingezonden voor het Istanbul Film Festival als hij zelf niet eens achter het product stond. Hij zei dat niet hij dat had beslist, maar de productiemaatschappij. Maar Kaya had niet geprotesteerd. ‘Op filmfestivals kun je het proces van het maken van een film bediscussiëren en laten zien hoe het soms werkt. Een product als deze is een perfect startpunt voor zo’n discussie. Dat vind ik een belangrijke functie van een filmfestival.’
Mooie en eerlijke manier van denken. En ik hoop dat hij met dit commerciële product genoeg heeft verdiend om er een onafhankelijke film tegenover te stellen.
Recente reacties