In 2007 was ik met mijn ouders in Cappadocië in het midden van Turkije. Het was lente en warm, we hadden een flinke wandeling gemaakt in een vallei en kwamen aan in een klein dorp, Ibrahimpasa. We gingen even op het terras zitten van het café op het dorpsplein. M’n vader – toen nog geen regelmatige Turkije-ganger – liet zich op een stoel zakken, zuchtte, veegde het zweet van zijn voorhoofd en sprak de woorden: ‘Doe mij maar een biertje’.
Vijf minuten later zaten we aan hete thee en koud water. Bier was daar natuurlijk niet te krijgen. Da’s heel normaal in Turkije: in de overgrote meerderheid van de restaurants en terrassen wordt geen alcohol geschonken. Niet in de kleinere dorpen en steden in Anatolië, maar ook niet in Istanbul. (Dat weet jij ook Hugh ;-) En een Spaanse journalist die verbaasd is dat hij geen alcohol kan krijgen bij zijn lunch in een restaurant in Istanbul, onthult meer over zijn gebrek aan kennis van de lokale gewoontes dan over de mate van islamisering van de stad.)
In Turkije wordt over het algemeen thee gedronken. Ik zat eens op een terrasje in Kadiköy, Istanbul, waar je alcohol kon bestellen; ik dronk een biertje, maar veel jonge en moderne mensen om mij heen zaten aan de thee. Op een zonnige zaterdagmiddag. Turkije heeft geen drinkcultuur. Als je alcohol wilt bij je lunch of diner, is het handig bij binnenkomst van het restaurant even te vragen of dat kan. Zo niet, dan ga je ergens anders naartoe.
Rood of wit?
Dat is totaal anders in Nederland, of in welk Europees land dan ook. Daar gaat drinken zo ongeveer vanzelf. Alcohol is in vrijwel elk restaurant te krijgen, ook bij de lunch. Als je in de zomer ‘s middags of ‘s avonds op een terras gaat zitten, drink je bier of wijn. Als ik bij vrienden in Nederland langs ga, is de vraag doorgaans ‘Rood of wit?’ – wit graag. En ik kan erop rekenen dat m’n vader een fles wijn koud heeft gelegd ruim voor ik bij hen op de stoep sta.
In Turkije is nu een rel ontstaan vanwege nieuwe regels rondom de verkoop en consumptie van alcohol. Onderdeel van het pakket is dat winkels geen alcohol meer mogen verkopen tussen tien uur ‘s avonds en zes uur ‘s ochtends (cafes, hotels en restaurants mogen dat nog wel) en dat alcohol niet meer mag worden verkocht binnen een straal van honderd meter rondom een moskee of school. Alcoholverbod!, roepen velen.
Sorry, maar da’s geen alcoholverbod. Sterker nog: die tijdslimiet op de verkoop verandert nauwelijks iets aan de huidige praktijk. Supermarkten zijn rond tien uur ‘s avonds gesloten, en dus moet je op zoek naar een klein gespecialiseerd verkooppunt als je nog alcohol wilt scoren en op veel plaatsen zul je zo’n zogeheten Tekel-winkel ook niet open treffen.
Sommige hotels, bars en restaurants zullen worden getroffen door de 100 meter-regel, maar er is ook een flinke kans dat er uitzonderingen komen in toeristische gebieden. Niet alleen om de bedrijfstak geen schade toe te brengen, maar ook om het AKP-bestuur in vele toeristische gebieden veilig te stellen. Er staan namelijk lokale verkiezingen gepland voor begin volgend jaar. Zowel de nieuwe alcoholregels (AKP-stemmers houden niet van alcohol) als de verwachte uitzonderingen zullen de AKP, de partij die meer van macht houdt dan van God, geen windeieren leggen.
Eeuwen geleden
Veel mensen, ook buitenlandse analisten, zien de nieuwe regels als teken dat de AKP Turkije inderdaad aan het ‘islamiseren’ is. Ik vind dat intrigerend. Volgens mij is Turkije, of het gebied dat we nu Turkije noemen, eeuwen geleden al geïslamiseerd. Net zoals het deel van de wereld waar ik vandaan kom eeuwen geleden werd gekerstend. Ik weet natuurlijk wel dat mensen met ‘islamisering’ bedoelen dat de AKP zijn islamistische waarden aan de maatschappij wil opleggen. Maar mijn punt is: islamitische waarden zitten al lang diep in deze samenleving, net zoals christelijke waarden diepgeworteld zijn in Nederland.
De crux is: beperkt de AKP mensen in hun keuze om te drinken, of niet? Het antwoord is: ja. Die 100 meter-regel is een beperking. Maar geen alcohol verkopen in de buurt van scholen, lijkt mij niet het slechtste idee ooit. Niet rondom moskeeën? Op dát punt raakt de nieuwe wet direct aan religie en beperkt hij de vrijheid van anderen zonder democratie-waardige reden.
Het moet echter ook even gezegd dat alcohol alleen maar beter beschikbaar is geworden sinds de AKP aan de macht is. Neem de behoorlijk conservatieve stad waar ik woon, Diyarbakir. Op loopafstand van mijn huis in Baglar (en geloof mij, da’s geen moderne wijk) kan ik in twee hypermoderne winkelcentra terecht voor alle alcohol die ik nodig heb, of denk nodig te hebben. Dat was tien jaar geleden wel anders. Dankzij de vriendjes van de AKP in projectontwikkeling en in de bouw, schieten zulke winkelgedrochten in het hele land nog steeds als paddestoelen uit de grond, doorgaans mét Migros of Carrefour, twee van de grote ketens die alcohol verkopen.
Geen gezond produkt
De andere punten van de wet zijn niet per se ‘islamiserend’. Ik ben een fervent voorstander van het zwaar straffen van rijden onder invloed. Dat het adverteren voor alcohol aan banden wordt gelegd, is slecht nieuws voor de producenten, maar niet per definitie een slecht idee. Laten we niet vergeten (zoals ik wel eens doe) dat alcohol geen gezond produkt is.
Wat allemaal niet betekent dat de nieuwe alcoholregels ook maar ergens op slaan. Premier Erdogan en een aantal AKP parlementsleden stellen dat veel EU-landen vergelijkbare wetten hebben en dat bijvoorbeeld Rusland de alcoholconsumptie ook wil aanpakken – wat mij in lachen deed uitbarsten, want de soms enorme maatschappelijke problemen die alcohol in de EU en zéker in Rusland veroorzaakt, zijn volstrekt onvergelijkbaar met de situatie in Turkije.
Zoals gezegd, dit gebied werd eeuwen geleden al geïslamiseerd. De alcoholconsumptie in Turkije is erg laag. Turkije heeft geen alcoholproblematiek en mensen hebben geen wereldlijke wet nodig om van de drank af te blijven. Het is wáár wat Erdogan een paar weken geleden zei: de yoghurtdrank ayran is Turkije’s nationale drank. Hij zei het zelf, dus waarom dan in hemelsnaam een strengere alcoholwet? Oh ja, er komen verkiezingen aan.
Kindhuwelijken
Als Erdogan werkelijk zo begaan is met de gezondheid van zijn landgenoten en het welzijn van gezinnen en kinderen – de redenen die hij aanvoert voor de nieuwe regels – nou, dan heb ik nog wel wat ideetjes.
Maak nou alsjeblieft eindelijk eens goed beleid tegen huiselijk geweld, sexueel misbruik en kindhuwelijken, en implementeer dat beleid dan ook. Intensiveer voorlichtingscampagnes over de gevaren van roken, en in het bijzonder roken in het bijzijn van kinderen. Breng het aantal plekken waar je sigaretten kunt kopen drastisch terug, gooi de prijs flink omhoog, en zorg dat kinderen die troep niet meer kunnen kopen. (Er komt nieuwe tabakswetgeving aan, ik ben benieuwd.) En wie gaat de bevolking iets bijbrengen over de gevaren van suiker? Drie of vier suikerklonten in tien tot twintig kopjes thee per dag (dat zijn 210 tot 560 klonten per week!) en kinderen daar vanaf jonge leeftijd aan laten wennen, is enorm schadelijk voor de gezondheid.
Maar verwacht op dit vlak niet te veel van de AKP. Je wilt de achterban tenslotte niet van je vervreemden.
Goed artikel. Een opmerking: je zegt dat Turkije geen drinkcultuur heeft, maar hoe zit het met de raki dan? Het wordt weliswaar niet elke dag gedronken zoals wijn en bier in Europa, maar het is toch echt wel onderdeel van de cultuur van (West)-Turkije.
Wat mij overigens enorm stoort is wederom de manier waarop Erdoğan praat. “We willen geen nieuwe generatie die de hele dag en nacht dronken rondloopt.” Zo verschrikkelijk neerbuigend en ondiplomatiek. Stel je voor dat Marc Rutte zoiets zou zeggen… Na een lange wandeling één koud biertje drinken, een glaasje wijn bij de maaltijd, dat snappen ze niet. Je bent óf geheelonthouder óf een zuipschuit…
Het lijkt me dat er op een bepaald niveau zeker wel een alcoholprobleem is. Redenen: alcohol en zeker de voormalig nationale drank rak? was vroeger erg goedkoop. Veel mensen zijn er daardoor aan verslaafd geraakt (dat is de hoofdreden probleem trouwens: alcohol werkt tenslotte verslavend). En sinds enige jaren is er enorme tax op alcoholische drank gekomen, dus de prijzen zijn nu hoog (dankdank Opportunistische AKP). Maar de verslaafden zijn nog steeds verslaafd. Moet ik uitleggen wat dat tot gevolg heeft in een land waar alcoholisme niet wordt erkend als ziekte/verslaving? Gelardeerd met schaamte, geldgebrek in arme gezinnen, geen aanwezigheid van een AA-supportgroep en geen overheidsbeleid cq erkenning. En ja, vrouwen zullen zeker extra meppen extra krijgen als manlief doordrinkt terwijl er geen geld is en zij het nodig heeft voor de kinderzorg. En dat speelt ook in mijn dorp ?brahimpa?a.
Tuurlijk zijn er problemen met alcohol Willemijn, die zijn er overal waar het goedje te koop is. Wat ik bedoel is dat het in Turkije niet één van de grote maatschappelijke problemen is. Zoals in Engeland, waar massa’s jongeren in het weekend maar één doel hebben, namelijk in zo kort mogelijke tijd stomdronken worden en kotsend op straat belanden. Of zoals in Nederland, waar ‘coma-zuipen’ onder de jeugd nogal in is en acoholisme onder senioren en vrouwen behoorlijk toeneemt. Laat staan Rusland, waar drank doodsoorzaak nummer 1 is en voor zelfs ontwrichting van de samenleving zorgt. Dat heeft Turkije allemaal in de verste verte niet.
En raki? Ja! Arnout, ik weet in Diyarbakir inmiddels de plekken waar je een uitstekende avond kunt hebben met vis, mezeler en raki :-) Natuurlijk is raki de nationale alcoholische drank, maar het staat bij lange na niet overal in de koelkast, zelfs maar bij een fractie van de mensen. En niet alleen omdat raki doorgaans buitenshuis in een meyhane wordt gedronken.
WHO komt wel met cijfers over Turkije, maar geeft ook aan dat niets is gemonitord door turkije zelf (non-issue… hoe gevaarlijk). Dan wordt het toch lastig om te stellen dat het niet een aanzienlijk maatschappelijk probleem is.
Maar om on-topic te blijven: het probleem zit ‘m nu vooral in het feit dat diegenen die (openbaar) willen drinken vanaf de invoering van deze wet gestigmatiseerd zijn.
Maar Willemijn, we wonen toch allebei in dit land? We kijken toch om ons heen? Hangen er welk weekend dronken jongeren rond op het plein in Ibrahimpasa? Liggen er ‘s nachts kotsende jongeren op straat in het centrum van Diyarbakir? Krijgen veel jongeren thuis hun eerste glas drank nog voor t vijftiende jaar omdat de ouders denken dat dat verstandig alcoholbeleid is, zoals in ontzettend veel Nederlandse gezinnen? Wordt het grootste aantal scheidingen veroorzaakt door drankproblematiek? Is de nr 1 doodsoorzaak van mannen in dit land drankmisbuik? Is drank één van dé maatschappelijke problemen in Turkije? Ik zeg niet dat er geen alcoholproblemen zijn want zoals gezegd, overal waar het goedje enz., nou ja ik ga mezelf niet herhalen geloof ik.
En waar baseer je op dat degenen die (openbaar) willen drinken nu gestigmatiseerd zijn? Hoe doet die wet dat dan? Ik snap dat echt niet.
Ja, Fréderike, we worden dagelijks aangesproken in ons dorp door mensen (lees: mannen) die een enorme alcoholkegel hebben, die met ons meeliften om in Nevşehir alcohol te kopen. Elke avond gaat er een kluppie brommers naar Ortahisar om die reden. Er is een schisma i.r.t. de moskee gaande. En wat ik al zei: de Turkse overheid is zwaar in de ontkenning. En om even verder in te gaan op al je *?*: Scheidingen ontstaan zeker omdat de man alcohol gebruikt (afgelopen twee maanden zijn er -voorzover mij bekend- twee vrouwen weer terug in huis genomen in mijn dorp om die reden: alcoholgebruik en geweld). Doodsoorzaak door alcohol is onbekend want er zijn geen statisitieken over vrijgegeven lees: http://ec.europa.eu/health/alcohol/policy/country_profiles/turkey_country_profile.pdf. En ja het is zeker een maatschappelijk probleem, omdat het zwaar onderkend is in zijn volle omvang.
Als laatste.
Op plekken waar je eerst mocht drinken en nu niet meer, geldt een nieuwe wet nadat ie door Gül is goedgekeurd. Namelijk de wet van de islam (en niet gezondheidszorg) over openbaar alcoholgebruik. Diegenen die zich niet met dat beleid verenigen, worden gestigmatiseerd in hun mening daarover, en vooral als die door hen wordt uitgedragen door het drinken van een glas op plekken waar het (nog) wel gedoogd (..) wordt.
Oh ja en de lege flessen wodka (dan stink je minder uit je bek)worden in de vallei onder ons raam gedumpt. Soms zien we de onschuldige jonge dochters met deze afval van pa-lief naar de rand bovenaan de vallei lopen. Over alcohol-introductie op jonge leeftijd gesproken…
Zoals ik al twee of drie keer zei, ik ontken geenszins dat alcohol waar het ook maar verkrijgbaar is, problemen geeft. Dat er jongens op brommers naar Ortahisar gaan voor alcohol als het in Ibrahimpasa niet te krijgen is, lijkt me op zichzelf overigens geen probleem, want ze mogen wel drinken toch? Er scheiden mensen door drankgebruik, ja ik geloof dat. Er zijn mannen met kegels, ja, ik geloof dat. Maar ik vind dit niet vergelijkbaar met de problematiek in vele Europese landen of laat staan Rusland.
Het punt lijkt me, als ik je verhalen zo lees, vooral dat zulke problemen totaal ontkend worden en er geen hulpverlening is. Geloof ik meteen, want hulpverlening is er hier niet, ook niet bij bijvoorbeeld huiselijk geweld. Maar hoe moet de AKP dat gaan aanpakken dan, als déze wet ze al op zóveel kritiek – ook van jou! – komt te staan en volgens jou al tot stigmatisering leidt? Het land ontploft als de AKP een hulpverleningssysteem voor alcoholproblematiek gaat opzetten.
Je uitleg over stigmatisering snap ik, maar heb je mijn blog zorgvuldig gelezen? Daar zeg ik ook dat het deel van de wet dat stelt dat je binnen 100 meter van een moskee niet mag drinken en geen drank mag verkopen, anti-democratisch is. Dus wat dat betreft zijn we het dan eens. Hoewel ik ‘stigmatisering’ wel een sterk woord vind, ik vind anti-democratisch wel voldoende ernstig.
“Het land ontploft als de AKP een hulpverleningssysteem voor alcoholproblematiek gaat opzetten.”
Ze verliezen kiezers daardoor en daarom doen ze het niet. Maar ontploffen?! Ze brengen zichzelf als partij tot ontploffing… dat weer wel.
Misschien dat het in Diyarbakir wel meevalt maar in de rest van Z.O. Turkije is het toch wel lastig om alcohol te kopen. Met moeite vind je wel een verborgen café, maar in het openbaar drinken, op een terras, ho maar. Het gaat allemaal besmuikt en stiekem. In tegenstelling tot Ankara en Istanbul waar flink gedronken wordt, niet alleen in de meyhane maar overal in café’s en op terrassen waar vooral jongeren komen die wat te besteden hebben, 20-ers, 30-ers met een opleiding. Die hebben een Europese levensstijl en voelen zich daarin bedreigd door alweer een beperkende maatregel. Het gaat hier niet om de praktische inhoud maar de symbolische betekenis. Inderdaad zie je geen jongeren kotsend van de drank op straat liggen, gelukkig niet. Maar wel zie je kinderen verscholen in portieken, tussen geparkeerde auto’s en achter muurtjes zakjes lijm snuiven. Heel wat goedkoper dan drank en veel dodelijker. Laat de AKP liever die arme kinderen helpen ipv de moderne middenklasse jongeren te pesten.
Door de belachelijk hoge prijzen van alcohol wordt er inderdaad naar lijm gegrepen.