Atatürk wordt afgeschilderd als een goddeloze dictator, een laffaard en een arrogante, ambitieuze egoist die neerkeek op het volk. En die ook nog eens te veel dronk en een zwak had voor vrouwen die hij niet aankon. De kritiek betreft de film Mustafa die op het moment in de bioscopen te zien is, en ik lees erover in een woedend mailtje dat fanatiek wordt rondgestuurd en ook in mijn mailbox belandt. De mail roept mensen op niet met hun kinderen naar Mustafa te gaan, want de film zou vergif zijn voor kinderen. Atatürk moet natuurlijk de mythische figuur blijven die hij al decennia is. Menselijke fouten en zwaktes, die mogen hem niet worden toegedicht.
Ik heb Mustafa gisteren gezien. Ik verwachtte een film waarin een acteur Atatürk zou spelen, en was verbaasd dat het eigenlijk meer een documentaire was. Oude foto’s en filmbeelden in zwart wit, en geen dialogen maar slechts een voice over die het verhaal vertelt van de man die Turkije onafhankelijk maakte en omvormde tot een seculiere republiek. Vers opgenomen scenes in kleur waren er ook. Daarin zag ik Mustafa als jongetje door prachtige landschappen met dreigende luchten erboven wandelen, of als legergeneraal met een hand boven zijn ogen en zijn arm wijzend naar verre horizonten zijn troepen leiden onder een bloedrode lucht, of marcheren over een heuvel, een strijdlied zingend met achter zich een opkomende zon en alweer zo’n bloedrode hemel.
Ik zag de lafheid waar de mail het over had niet. Of het moet de zinsnede zijn geweest waarin werd gemeld dat hij niet hield van slapen in het donker. Arrogant, ambitieus en neerkijkend op het volk? Oké, hij vond blijkbaar dat de revolutie geen oponthoud verdroeg en hij met het onwetende volk niet te veel rekening kon houden. Voor een man die een grote ommekeer wil bewerkstelligen, is dat natuurlijk niet zo vreemd. Een dictator? De film laat zien dat Atatürk de oppositie verbood en hoe een aantal van zijn strijdmakkers werd gearresteerd wegens het beramen van een moordaanslag op de leider. Niets nieuws. Een ander kritiekpunt was dat de grote leider wordt neergezet als een zware drinker met een zwak voor vrouwen. In de film komt Atatürk als jonge vent van nog geen twintig jaar naar Istanbul, en daar blijkt hij nogal onder de indruk van het vrouwelijk schoon. Ja, allicht, denk ik dan: zou het niet abnormaler zijn als een man van die leeftijd geen zwak voor vrouwen heeft? En het drinken? Atatürk stierf aan levercirrose, een kwaal die niet bepaald wordt veroorzaakt door het overmatig drinken van melk.
Toch ben ik het er wel mee eens dat het geen goed idee is kinderen mee te nemen naar Mustafa. Niet vanwege al deze vergezochte kritiek, maar omdat de film voor volwassenen best interessant is, maar voor kinderen waarschijnlijk gewoon oersaai.
Recente reacties