Een adviseur van president Gül heeft gezegd dat de Syrische vluchtelingen in Turkije geen vluchtelingen zijn, maar gasten, en dat ze kunnen komen en gaan naar het henzelf goeddunkt. Ik wist niet wat ik hoorde. Het laatste wat Turkije doet met vluchtelingen binnen haar landgrenzen, is ze behandelen als gasten. Ja, nu zorgt Turkije dat de Syriërs een (plastic) dak boven hun hoofd hebben, en eten en medische zorg, maar dat is maar tijdelijk. Niet omdat Syrië binnen afzienbare tijd de democratie invoert en de vluchtelingen veilig naar huis kunnen, maar omdat het woord ‘vluchteling’ feitelijk niet bestaat in het Turkse juridische woordenboek. Het kan niet lang meer duren voor Turkije de ‘gasten’ aan hun lot overlaat, zoals bij iedereen die de Turkse grens oversteekt om een wreed regime te ontvluchten.
Turkey heeft de Geneefse Conventie ondertekend, een verdrag dat (onder andere) de behandeling van vluchtelingen regelt. Maar sinds 1967 hanteert Turkije daarbij een zogeheten ‘geografische limiet’, wat betekent dat het aantal landen waaruit Turkije vluchtelingen opneemt, beperkt is. De verbazingwekkende consequentie daarvan is dat Turkije alleen vluchtelingen als zodanig kan erkennen als ze uit een Europees land komen. Niet zo heel gek vanuit een Koude Oorlog-perspectief, maar in de huidige internationale verhoudingen natuurlijk idioot.
Rekening
Turkije voelt geen enkele verplichting zich te ontfermen over mensen die naar Turkije komen omdat ze hun leven elders niet zeker zijn. Wat Turkije de Syrische vluchtelingen nu geeft, beschouw dat maar als een doekje voor het bloeden dat mooi zichtbaar is voor de toekijkende wereld. Maar wat krijgt een vluchteling uit Iran die problemen heeft met zijn regering? Een vluchteling uit Pakistan of Afghanistan? Uit Somalië, de Palestijnse gebieden, Egypte of uit welk land dan ook waar mensenrechten dag in dag uit geschonden worden? Niets. Geen tent, geen voedsel, geen medische zorg. Geen werk, geen onderwijs, geen verzekeringen.
De enige optie die vluchtelingen in Turkije hebben, is aankloppen bij de UNHCR, het Hoge Commissariaat voor Vluchtelingen van de VN. Als die het asielverzoek toewijst, volgt een aanvraag voor hervestiging in een ‘derde land’, meestal Canada, de VS of Australië. Vertrekken ze uiteindelijk na jaren uit Turkije, dan presenteert Turkse staat ze de rekening: honderden dollars aan verblijfsvergunningen voor de tijd dat ze in Turkije verbleven, vaak jaren. Waar een vluchteling het geld daarvoor vandaan moet halen na jaren ver onder het bestaansminimum geleefd te hebben, afhankelijk van liefdadigheid en illegale baantjes, zegt de staat er niet bij.
Ik snap wel dat Turkije niet zomaar haar grenzen juridisch opent voor vluchtelingen. Het land grenst aan verschillende landen die nogal wat vluchtelingen ‘produceren’. De Turkse angst: zodra er een goede Turkse asielprocedure is, gaat Europa Turkije zien als een land waar je vluchtelingen met een gerust hart kunt ‘dumpen’ en zo de grenzen naar Europa nog verder te sluiten. Geen irreële angst, zeker nu het Turkse toetredingsproces tot de EU behoorlijk op z’n gat ligt.
Anonimiteit
Maar ja, wie zijn de slachtoffers van deze politieke achtergronden? Precies de mensen waar premier Erdogan zo om zegt te geven als hij ondemocratische leiders in de regio oproept tot meer democratie en menselijkheid. Nu de ogen van de wereld op Turkije en de Syrische vluchtelingen gericht zijn, moet de staat ze wel voor wat voorzieningen zorgen, maar zodra er elders een andere crisis uitbreekt en er niemand meer kijkt, worden de tenten ontruimd. De vluchtelingen kunnen dan óf terug naar Syrië, óf naar de UNHCR, óf verdwijnen in de anonimiteit.
Als Turkije echt een rol voor zichzelf ziet in de internationale politiek en zichzelf wil presenteren als een volwassen democratie die waarde hecht aan menselijkheid, lijkt het me een goed plan eens asielwetgeving op te zetten die recht doet aan vluchtelingen die naar Turkije komen. Ze als gast behandelen is niet eens nodig. Als mens zou al heel mooi zijn.
Recente reacties