Een concert van Zülfü Livaneli is een garantie voor kippenvel. Zülfü Livaneli? Tja, buiten Turkije is hij niet zo bekend, maar hier is hij al decennia een icoon. Hij is zanger/componist, hij is schrijver, en hij is activist, een activist voor medemenselijkheid zou je kunnen zeggen. Al die kanten van zijn persoonlijkheid kwamen prachtig bij elkaar gisteravond tijdens een concert in het Harbiye Openluchttheater in hartje Istanbul – en tijdens het concert klom de volle maan steeds hoger aan de hemel.
Voor mij begon het kippenvel bij het prachtige Yiğidim aslanım (Mijn moedige leeuw, ook op youtube natuurlijk), over een overleden vriend. Ik leerde het lied kennen in het weekend na de moord op Hrant Dink, in januari 2007. Hrant werd vermoord voor het kantoor van de krant Agos, waarvan hij hoofdredacteur was. Honderden mensen kwamen daar dat weekend samen om te rouwen, en de muziekwinkel in een belendend pand liet steeds Yiğidim aslanım klinken. Die herinnering was genoeg voor kippenvel op mijn armen, maar het werd nog erger toen er foto’s van Uğur Mumcu werden geprojecteerd op grote schermen. Mumcu was ook een journalist, hij werd vermoord in 1993 terwijl hij bezig was met een onderzoek naar contacten tussen de PKK en de Turkse geheime dienst. Zijn dood was een keerpunt in de moderne Turkse geschiedenis, net als de moord op Hrant Dink drie jaar geleden.
Even later zwelde er ineens een enorm applaus aan tussen twee nummers door. Ik had even niet door wat er aan de hand was, tot op de projectieschermen een oude man zichtbaar werd: Yaşar Kemal (geboren in 1923) kwam het theater binnen en zocht een plaatje op de voorste rij. Yaşar Kemal is Turkije’s meest gerespecteerde schrijver – velen vinden dat híj de Nobelprijs voor Literatuur had moeten winnen in plaats van Orhan Pamuk. Kemal heeft ook teksten voor Livaneli geschreven, de twee zijn oude vrienden. Yaşar Kemal, een ‘Turk van Koerdische afkomst’ (zoals hij het zelf zegt) was recentelijk weer in het nieuws omdat hij zich uitsprak over de Koerdische kwestie, die de AKP-regering lijkt te willen oplossen. Kemal werd genoemd als mogelijke bemiddelaar in de kwestie, maar hij zelf zei dat er geen bemiddelaars nodig zijn als de Koerdische kwestie simpelweg met democratische middelen en meer respect voor mensenrechten wordt benaderd. Wat kon ik anders doen dan mee-applaudiseren, met kippenvel op mijn lijf?
Toen kwam Karlı Kayın Ormanı (Besneeuwd beukenbos). De tekst is van de hand van Nazim Hikmet, Turkije’s beroemdste (dode) dichter. Hem werd zijn Turkse nationaliteit ontnomen om politieke redenen, hij stierf en werd begraven in Rusland en werd eerder dit jaar officieel gerehabiliteerd. Het kippenvel was nog niet eens helemaal weggetrokken, of daar kwam een zangeres het podium op die Yiğidim aslanım nog een keer ten beste gaf, maar dan in het Koerdisch. Het applaus was overweldigend.
Niet alleen de prachtige muziek bezorgde me dus kippenvel, ook de zware tijden die Turkije heeft gekend, en nog stééds kent. En de manier waarop Livaneli die op het podium neerzet, weg van de politiek en dichtbij gewone menselijkheid. Turkije zit, alweer, in een heftige overgangsperiode. En daar is, betrouwbaar als altijd, Livaneli om je er doorheen te slepen.
Mooi. De Leonard Cohen van Turkije!
Ik ben jaloers op je, had er graag bij willen zijn! Ik heb Livanelli 1 x in Amsterdam op zien treden en dat was prachtig!