Laat ik beginnen met een plaatje van hoe ik zondagmiddag, de dag waarop Newroz (het begin van de lente) grotendeels doorbracht, in Diyarbakir: klik hier. Alles rustig, geen politie behalve twee helicopters in de lucht die de boel in de gaten hielden. Om me heen: families die aan het picknicken waren (sommigen hadden zelfs een barbecue bij zich), lachende en spelende kinderen, en er werd gedanst en gezonden en er werden politieke leuzen gescandeerd. Een vredige dag in het park.
Nou ja, dat is niet het volledige plaatje natuurlijk. De dag begon met geweld. Doorgaans wordt Newroz op 21 maart gevierd, vooral door Turkije’s Koerden. Dit jaar nam de pro-Koerdische partij de BDP het initiatief het in Istanbul en Diyarbakir een paar dagen eerder in het weekend te vieren, om zo meer mensen te trekken. Ze wilden het tot een protestbijeenkomst maken. Sinds een jaar is de situatie rondom de Koerdische kwestie verslechterd: de gesprekken tussen de staat en vertegenwoordigers van de PKK zijn afgebroken, PKK-leider Öcalan zit al zowat een jaar in eenzame opsluiting en de arrestaties in de KCK-zaak (lees hier meer) gaan onverminderd door.
De gouverneurs van Diyarbakir en Istanbul gaven geen toestemming voor de vieringen – of moeten we het protesten noemen? – op zondag. Ze reden is onduidelijk, maar er werd gesteld dat Newroz op de 21ste is en dat op die dag feesten zouden worden toegestaan, en dat was dat. Maar mensen trokken zich niets van het verbod aan. Als Koerden Newroz op 18 maart willen vieren, dan zijn ze moeilijk tegen te houden.
Vuren
Zoals te verwachten viel, braken er zowel in Diyarbakir als Istanbul rellen uit toen mensen het festivalterrein probeerden te bereiken en daarbij werden tegengehouden door de politie, die de boel hermetisch had afgesloten. Maar in Diyarbakir keerde het tij ten goede: na de rellen drong het blijkbaar tot de politie door dat honderdduizenden mensen niet tegengehouden konden worden, en ze gaven het festivalterrein vrij. Maffe ervaring: vriendin Beyza en ik bereikten het feest via zijwegen en over braakliggend terrein, en toen we er eenmaal waren, zagen we dat de hoofdingang gewoon open was.
De sfeer was over het algemeen goed. Er waren nogal wat vuren – onlosmakelijk verbonden met Newroz – en er was muziek en dans. Ik was verbaasd en het duurde even voor het tot me doordrong: dus de politie had het opgegeven en liet de mensen gewoon hun gang gaan? Ja, zowaar! Wel werd het geluidsysteem op het podium in beslag genomen, om te voorkomen dat het te veel een protest zou worden. Het leidde tot boe-geroep, maarn iet tot grote problemen.
Ik was wel even bang dat het allemaal uit de hand zou lopen toen ik jongeren twee GSM-antennebusjes in brand zag steken, pal naast het festivalterrein. Wat oudere feestvierders probeerden het te voorkomen, maar dat lukte ze niet. Ik vroeg me af waarom die busjes het moesten ontgelden, en kwam er later achter dat mensen de aanbieders van mobiele telefonie, en Turkcell in het bijzonder, niet vertrouwen. Ze geloven dat hun telefoons worden afgeluisterd. Niet zo gek, als je bedenkt dat veel van het zogenaamde ‘bewijs’ in de KCK-zaak is gebaseerd op illegaal afgetapte telefoons. Hoe dan ook, dit groepje brandstichters was maar klein, en er was geen politie in de buurt om een handje te helpen de situatie te laten escaleren met waterkanon of traangas. Al snel werd het weer rustig. Niet veel later werd de foto gemaakt van uw favoriete correspondent in het gras.
Geen krimp
De situatie in Istanbul was totaal anders. De dag begon hetzelfde: politie die het festivalterrein afsluit, een menigte mensen die er toch naartoe wil, resultarend in geweld tussen demonstranten en politie. Maar terwijl de politie in Diyarbakir blijkbaar een helder moment had en het terrein vrij gaf, gaf het Istanbulse korps geen krimp: het grote park was dicht en bleef dicht. Het resultaat: flinke rellen, zo’n 150 arrestanten, tientallen gewonden, één gedoodde BDP-politicus en veel materiële schade doordat demonstranten bushokjes vernielden, stenen gooiden naar bussen en een stuk of wat winkels kort en klein sloegen.
Stel je even voor hoe het was gegaan als de zondagse Newrozfeesten gewoon toegestaan waren, zonder dat gouverneurs die het contact met de werkelijkheid een beetje kwijt zijn er een stokje voor zouden steken. Ik weet wel zeker dat het dan gewoon een fantastische dag was geweest, zoals in Diyarbakir nadat de politie het verzet opgaf. Overigens hoorde ik wel van gebruik van traangas ook na afloop van het feest, maar ik weet niet helemaal zeker of dat klopt. Ik ging op dezelfde tijd weg als iedereen, en al weglopend van het terrein had ik een aardig overzicht over de omgeving. Ik heb geen traangas gezien, gevoeld of geroken, ik zag geen mensen rennen of mensen met tranende ogen of kletsnat van waterkanonnen. Maar goed, ik was natuurlijk maar één persoon op één plek, het kan ook wél waar zijn.
Grondwet
Ja, natuurlijk, Newroz-vieringen zijn deels politiek geworden en dat is niet de oorspronkelijke bedoeling ervan, maar waarom zou dat een probleem zijn? Waarom is dat een reden bijeenkomsten te verbieden als ze op een ander dag dan de ‘officiële’ gepland staan? Als mensen Newroz willen vieren op de achttiende of op welke dag dan ook, laat ze dan gewoon hun gang gaan. Er is geen enkele wet die zegt dat Newroz alleen op de 21ste gevierd mag worden, toch? Sterker nog: de Turkse grondwet stelt onomwonden dat er geen toestemming vooraf nodig is voor demonstraties. En nee, ook het feit dat het meer een demonstratie dan een feest zou worden, is geen reden voor een verbod. Demonstreren is een democratisch recht.
De enige manier waarop Newroz weer in de eerste plaats een feest kan worden, is het oplossen van de Koerdische kwestie. Dan zullen de Koerden de kans om massaal te demosntreren niet meer met beide handen aangrijpen, zoals nu. Tot die tijd moeten demonstraties gewoon worden toestaan. Hét recept voor een vreedzame dag in het park.
Zij demonstreren niet Fréderike, jij schrijft het zelf nog. Zij vernielen alleen maar.
Ikbenik, ik schrijf dat er na het geweld in de ochtend vreedzaam werd gedemonstreerd, en wat zeg jij: ‘Zij vernielen alleen maar’. Sjongejongejonge, wat word ik hier moe van.