Premier Mark Rutte was in Turkije afgelopen week, met een handelsmissie. Wij, Nederlandse journalisten in Turkije, werden uitgenodigd voor een persconferentie met hem en Lilianne Ploumen, de kersverse minister van buitenlandse handel. Rutte had ook een ontmoeting gehad met premier Erdogan, en daar wilden we natuurlijk meer van weten. Een collega bracht mensenrechten ter sprake. Natuurlijk, reageerde Rutte, had hij dat onderwerp aangesneden. Maar eerlijk gezegd ben ik nog steeds verbijsterd over hóe Rutte dat deed.
Nadat Rutte bevestigde dat hij de penibele mensenrechtensituatie in Turkije ter tafel had gebracht, zei hij met een blij serieus gezicht: ‘Máár, ik heb de Turkse premier ook gefeliciteerd met het feit dat Turkije het spreken van Koerdisch in rechtbanken gaat toestaan.’ Ik vroeg of hij ook de persvrijheid te berde had gebracht, maar nee, dat niet. ‘Maar dat is hier een heel belangrijk onderwerp, er zitten veel journalisten in de gevangenis’, probeerde ik nog. Natuurlijk, zei Rutte, dat is waar, maar ja, je kunt nu eenmaal niet alle onderwerpen aansnijden.
Gebaren en intonatie
De tijd was beperkt bij de ontmoeting Rutte-Erdogan, dat begrijp ik best. Maar stel je voor, waar Rutte dan wel even tijd voor maakte, was een felicitatie voor een stap die officieel nog helemaal niet is genomen. Laat dat even tot je doordringen.
Terwijl er minstens 700 Koerdische (vooral politieke) gevangenen al bijna twee maanden in hongerstaking zijn om fundamentele democratische rechten op te eisen, terwijl Erdogan niet eens erkent dat er een hongerstaking is, terwijl de regering weer vooral inzet op een militaire ‘oplossing’ van de Koerdische kwestie, terwijl burgers van dit land met tientallen tegelijk omkomen (zowel soldaten als PKK-strijders), terwijl de arrestaties in de KCK-zaak doorgaan, besluit Rutte Erdogan te fe-li-ci-te-ren. Nota bene met een beleidsverandering die slechts is aangekondigd.
Ik kan me het gezicht van Rutte toen hij dit zei makkelijk weer voor de geest halen. Hij trok zijn wenkbrauwen op, en zijn gebaren en zijn intonatie zeiden: ‘Laten we niet vergeten dat er ook goede stappen worden genomen in de manier waarop Turkije met de Koerdische kwestie omgaat.’ Ik kan er met mijn pet niet bij. Nou ja, ik kan er met mijn pet ook wél bij natuurlijk. Rutte kan nu zeggen dat hij mensenrechten ter sprake heeft gebracht. Ik stel me Erdogan voor na het gesprek met Rutte. Dijenkletsend. Die Hollanders, alles voor een beetje handel!
Vaag beloofde broodkruimel
Ik weet niet of Rutte werkelijk niet beter geïnformeerd is over de mensenrechtensituatie in Turkije in het algemeen en de situatie van Koerden in het bijzonder. Natuurlijk zou het goed zijn als Koerden het recht krijgen hun moedertaal te praten in de rechtbank, maar realiseert Rutte zich dat Erdogan dit soort dingen doet (of vooralsnog slechts door zijn minister van justitie laat zeggen) voor de bühne, en om zijn achterban voor de gek te houden? De realiteit is dat dergelijke stappen zijn als broodkruimels voor een kind dat gewoon recht heeft op een volledige maaltijd, maar de regering doet het voorkomen alsof die kruimels een volwaardige maaltijd zíjn en het kind verder niet zo moet zeuren. Sterker nog: omdat er nog geen wetsvoorstel naar het parlement is gestuurd, is het niet eens een gegeven, maar een vaag beloofde broodkruimel.
Als ik rondreis in het zuidoosten van Turkije en mensen vertel dat ik uit Nederland kom, wordt me altijd gevaagd waarom de Europese Unie zich niet drukker maakt om de Koerden. Ik zeg meestal (onder andere) dat de economische situatie in Europa ervoor zorgt dat Europa nu vooral met zichzelf bezig is, en anderen en mensenrechten op het tweede plan staan.
Het zou mooi zijn als Rutte dat gewoon zou erkennen. Als hij gewoon zou zeggen: ’Sorry, Nederland is een land van handelaren in zwaar economisch weer, dit is een handelsmissie, Turkije is een potentiële markt voor ons bedrijfsleven en daarom ben ik hier. Mensenrechten staan nu even niet op de agenda.’ Want dat is hoe het zit. De mensenrechten op deze manier ter sprake brengen, Erdogan nota bene feliciteren en zo de situatie van de Koerden feitelijk misbruiken voor de eigen handel en nachtrust, is nog bedroevender dan het onderwerp helemaal laten liggen.
Recente reacties