Ik kwam het postkantoor uit en zag een vrouw in een hoekje weggedoken staan, alsof ze onzichtbaar wilde zijn. Ik keek nog eens, en zag dat ze een mueslireep aan het verorberen was. Waarschijnlijk wilde ze niet dat iemand zag dat ze aan at tijdens de Ramadan. Ze droeg een hoofddoek. Misschien deed ze haar best het vasten vol te houden maar wilde het niet lukken, of misschien had ze een reden niet mee te doen (ziekte of zwangerschap, bijvoorbeeld) en wilde ze gewoon niet dat mensen die wel vasten haar etend zouden zien. Het tafereel verbaasde me een beetje, want ik heb in Turkije nu juist altijd het gevoel dat ieders keus tijdens de Ramadan wordt gerespecteerd. Vast je niet mee en eet je op straat, dan zal niemand daar aanstoot aan nemen, en als je wel vast, is dat natuurlijk ook prima.
Grappig voorbeeld: mijn lief en een goeie vriend van hem. Die vriend woont in Bursa, een stad niet zo ver van Istanbul, hij was dit weekend hier en ze gingen stappen. Normaal drinken ze bier, maar de vriend wil soms toch ook een goede moslim zijn en hij doet mee met de Ramadan. Hij dronk dus cola en thee, mijn lief maakte daar geintjes over en bestelde bier voor zichzelf. En toen het heel laat, of dus eigenlijk vroeg werd, was het tijd voor de sahur (het ontbijt voor zonsopgang), gingen ze samen richting McDonalds (patat en hamburger als ontbijt, welja) en wachtte m’n lief geduldig tot vriend vol zat. Goed verhaal, toch?
Het laat ook zien hoe in Turkije in het algemeen niemand zich meer of minder vroom hoeft voor te doen dan hij is. Er is hier altijd discussie over zogeheten ‘omgevingsdruk’, die mensen zou dwingen zich aan te passen aan de meer of minder strenge sociale en religieuze codes in de wijk of het dorp waar ze wonen. Ik geloof er niet zo in. Niet alleen omdat mensen elkaar over het algemeen laten zijn wie ze zijn, maar ook omdat veel mensen bewust voor het één of het ander kiezen en zich volgens mij echt niet zo makkelijk van de wijs laten brengen.
Mooie anekdote over het moderne Turkije! Ik deel alleen niet jouw mening, dat dit in het algemeen opgaat voor Turkije, maar inderdaad wel voor bepaalde gebieden en gemeenschappen. Ik bedoel, je zal maar opgroeien in bijvoorbeeld Uskudar, Istanbul. Mijn indruk is, dat mensen zich daar toch heel moeilijk los kunnen maken van sociale druk. En laten we eerlijk zijn, een klein beetje druk kan soms net zijn wat iemand nodig heeft. In die zin kan druk ook steun betekenen, of sociale cohesie. Een voorbeeld: Mijn Turkse vrouw deed altijd mee aan vasten toen zij nog in Istanbul woonde. Dit deed zij zonder moeite en met plezier. Maar sinds zij in Nederland woont, lukt het haar niet meer. Dus ook mijn moderne Westers georiënteerde schoonfamilie heeft al die tijd druk op haar uitgeoefend? Of hebben ze haar gesteund? De discussie over omgevingsdruk gaat, denk ik, meestal over waar de grens tussen steun en druk ligt. Mijn ervaring is, dat als puntje bij paaltje komt, mensen je inderdaad zelf laten kiezen wat je wil. De emoties kunnen echter voor dat het zover is behoorlijk hoog zijn opgelopen. Ofwel, het gelaten “leven en laten leven”, wat jij gezien hebt, dat ken ik maar van een kleine groep Turken.