Het was een ware veldslag, vorige week op de Middle East Technical University (METU, of ODTÜ in het Turks) in Ankara. Premier Erdogan bezocht de universiteit om getuige te zijn van de lancering van de eerste satelliet ooit geproduceerd op Turkse bodem. Studenten wilden demonstreren, Erdogan nam een 3000 man en vrouw sterke politiemacht mee die al snel de studenten te grazen namen, waarna die autobanden in de fik stoken en stenen gooiden, waarna de politie zich te buiten ging aan geweld. En nu ontwikkelt de hele kwestie zich tot een soort slag der universiteiten: zij die de studenten steunen, en zij die ze veroordelen.
Voor mij is het nogal simpel. Je kunt niemand veroordelen voor demonstreren. Het is een democratisch recht, en dat is dat. Zéker als het om studenten gaat. Die zijn jong, degenen die aan de METU studeren behoren als het goed is tot de slimste van het land, ze ontwikkelen hun denken en bepalen hun richting in het leven, ze hebben vaak uitgesproken meningen, en ze leren, als het goed, is, op de universiteit onafhankelijk te denken. En dat doe je als student door te studeren, discussiëren, door te lezen, actief te zijn in allerlei verenigingen, en hey, wat is een studentenleven zonder af en toe een demonstratie? Zeker in dit land, waar vrijheden steeds meer worden beknot. Daar als student níet tegen demonstreren, dát zou pas treurig zijn. De rector van METU denkt er ook zo over en hij staat achter zijn studenten, en verschillende universiteiten zijn het met hem eens.
Historisch succes van Turkije
Twaalf universiteiten, waaronder een paar die tot de beste van het land worden gerekend, zoals de Marmara Universiteit, de Istanbul Universiteit en de Mimar Sinan Kunstacademie, vonden het vandaag echter nodig de studenten van METU te veroordelen. In een gezamenlijke verklaring schreven ze dat de studenten ‘probeerden het historische succes van Turkije op het gebied van ruimtetechonologie te overschaduwen met geweld’, en voegden eraan toe dat ‘het enige waarmee studenten zouden moeten protesten hun kritische geest zou moeten zijn’. Studenten moeten niet worden geassocieerd met stenen, stokken en Molotov cocktails’. Geen woord over een overdadige politiemacht die niet buitenproportioneel zou moeten optreden tegen een demonstratie, zoals de laatste tijd steeds vaker en steeds erger gebeurt.
Universiteiten die de vrijheid van demonstratie willen inperken. Ongelooflijk. Maar ik ben niet verbaasd. Turkse universiteiten zijn zelf niet vrij, maar deel van het politieke krachtenveld. Het staatsinstituut YÖK, de Raad voor Hoger Onderwijs, bestiert het hele academische leven. Zij bepalen welke universiteiten welke faculteiten hebben en welke studies aanbieden, hoeveel studenten er waar worden aangenomen en wie waar lesgeeft, alles.
Academische vrijheid
The rectoren worden aangesteld door de president, door Gül dus. De rectoren van de universiteiten die nu de studenten veroordelen, staan dicht bij de AKP regering. Ze volgen blindelings de premier, die na de veldslag zei dat het de eerste verantwoordelijkheid van universiteiten is om studenten respect bij te brengen.
Na de veldslag aan de METU zijn nieuwe studentenprotesten losgebroken. Eén van de eisen van de studenten is het afschaffen van de YÖK, die werd ingesteld door de militaire machthebbers na de staatsgreep van 1980. Studenten eisen dat al jaren. En ze hebben gelijk, natuurlijk. Academische vrijheid zonder politieke inmenging is van levensbelang voor een gezond academisch leven, en zelfs de allereerste voorwaarde daarvoor. De studenten hebben de moed zich uit te spreken, de rectoren die zich daar níet voor uitspreken maar studenten zelfs veroordelen, zijn ongelooflijk slechte vertegenwoordigers van hun vak.
In Nederland is het niet beter, hier worden we ook gewoon in elkaar geslagen door de politie als we vreedzaam willen demonstreren. Dat bleek wel bij de scholieren- en studentendemonstraties in Amsterdam en Den Haag waar de politie er flink op los mepte en ook enkele mensen in het ziekenhuis zijn beland. In de Nederlandse media werden wij afgeschilderd als relschoppers, terwijl de politie was begonnen met charges te paard en met knuppels te slaan ed. Het was een nieuwsitem van een paar seconden, terwijl vele duizenden studenten zich hadden verzameld op het plein. Maar een demonstratie waar molotov coctails door de lucht vliegen vind ik totaal onbegrijpelijk, en zou in Nederland (waar de universiteiten ook geen democratische of publieke functie meer hebben) ook niet op waardering van rectoren hebben kunnen rekenen. Natuurlijk hebben studenten al het recht om te demonstreren, maar als ze daar geweld bij gebruiken moeten ze niet raar opkijken als er vrijwel niemand in de maatschappij is die ze daar nog in steunt. Turkije lijkt in die zin erg op Italie en Griekenland, waar je nog veel extreem radicale linkse en rechtse groeperingen hebt die heilig geloven in geweld. Die tijd moet ook eens voorbij zijn, laat de studenten maar weer barricaderen en bezetten.