Kun je je voorstellen dat je van een glaasje thee in tranen uitbreekt? Het overkwam mij bijna, vorige week. Ik kon er gewoon niet meer tegen. De grap dat thee pas dodelijk wordt na het 99ste kopje op een dag, kon me niet meer aan het lachen krijgen. Ik kon alleen maar opstaan, een ‘sorry’ mompelen en de kamer verlaten.
Vijf weken reizen in de zuidoostelijke provincies Diyarbakir, Mardin en Şırnak was fantastisch, inspirerend en leerzaam, maar soms ook moeilijk. Ik heb maar één nacht in een hotel geslapen, de rest van de tijd was ik (voornamelijk) in dorpen, te gast bij families. Dat was natuurlijk een bewuste keus. Ik was op zoek naar verhalen voor mijn boek en wilde zien hoe het gewone dorpsleven in de Koerdische regio eruit ziet, en dit was een prima manier om dat te doen.
Ik ben onder de indruk van de makkelijke manier waarop mensen hun huis voor mij open stelden. In één van de dorpen had iemand voor me geregeld dat ik bij de plaatselijke politicus in huis kon verblijven. Maar ja, als je wil weten hoe een gemiddeld gezin in een klein Koerdisch dorp van een gemiddeld (lees: nauwelijks bestaand) inkomen leeft, is het huis van de plaatselijke partijbons niet waar je wezen moet. Toen ik hem uitlegde waar ik voor kwam, werd er razendsnel iets anders geregeld. We gingen langs bij een familie die in een groep van vier huizen woonde, we praatten een tijdje met het hoofd van de familie en hij gaf me toestemming in het huis van zijn schoonzus te verblijven, een jonge weduwe met vijf kinderen. We gingen naar haar toe, ik zette mijn koffer(tje) neer en dat was dat. Ik kon zo lang blijven als ik wilde. In de acht dagen daarna boden verschillende andere dorpelingen me een verblijf in hun huis aan.
Vitrage
In Turkije, en misschien nog wel meer specifiek in het zuidoosten, is dit niets opzienbarends, maar vanuit een Nederlandse context gezien is het dat wel. Mijn gedachten dwaalden nogal eens af naar een imaginaire Turkse correspondent, die het dorpsleven in Nederland van binnenuit wil leren kennen en afreist naar zeg Friesland, Limburg of Zeeland, hopend dat hij dezelfde avond nog bij een gezin wordt ondergebracht. De lokale politicus doet de deur vast wel open, maar hij zou eerst in vergadering moeten met de partij om te kijken wat hij voor de vreemdeling zou kunnen doen. Gewoon rondlopen en wat praten in het dorp dan, en kijken wat er gebeurt? Als er al mensen op straat zouden lopen, zouden die zich waarschijnlijk wel drie keer bedenken voor ze zomaar een praatje met de Turk zouden aanknopen. En de mensen in hun huizen, zouden die de voordeur openen en de buitenlander thee aanbieden? Nee joh. In plaats daarvan zie ik in gedachten de vitrages een klein stukje opzij geschoven worden om de vreemdeling met argwaan te bekijken – heel eventjes maar, tot hij te dichtbij zou komen.
Wij Nederlanders, wij houden van onze privacy. We kunnen prima op onszelf zijn, met ons eigen gezin of zelfs echt alleen, zoals ik leef in Istanbul, met een sociaal leven dat zich grotendeels buiten mijn huis afspeelt. Er is me verschillende keren gevraagd of ik Istanbul heb gemist op mijn reis. Nee, helemaal niet. Maar het gebrek aan tijd voor mezelf brak me op het laatst eventjes op. Tijd om gewoon wat te zitten, een boek te lezen, een kop koffie te drinken bij het raam en naar het leven buiten te kijken, een wijntje te nippen, een beetje te schrijven of gewoon alleen te zijn met mijn gedachten.
Balans
Die avond, de avond dat de thee me zowat aan het huilen bracht, werd ik geconfronteerd met de manier waarop thee het symbool is van de veel minder individuele maatschappij in Turkije. De groep is het belangrijkst, en in de groep speelt het leven zich af: met thee begint de dag, ontwikkelt zich de dag en met thee eindigt hij weer. De thee met tranen in mijn ogen weigeren en de kamer verlaten, voelde alsof ik een beetje van mijn individualiteit terug wilde nemen. Idioot ook natuurlijk, want niemand anders dan ikzelf had uiteindelijk de regie over mijn reis, maar toch, zo voelde het.
Het is ook grappig dat dit pas gebeurde na ruim vier weken in het Koerdische groepsleven. Dat moet haast wel te maken hebben met de manier waarop mensen mij welkom heetten. Ik was onderdeel van de groep en daar was nauwelijks ontsnappen aan, maar het leven was zo natuurlijk. Niemand hield wat voor schijn dan ook op, mensen deelden hun verhalen, hun eten, hun ruimte, hun levens. Dat heeft me geraakt en ik ben er zeer dankbaar voor. Speciale dank gaat naar vriend V., in wiens huis ik verbleef in Diyarbakir. Hij bood de perfecte balans tussen samen- en alleentijd (en schonk geen thee!) in de laatste dagen voor ik terugvloog naar mijn leven en huis in Istanbul. Ik kom zeker terug!
Heel mooi geschreven!
Heel herkenbaar,wij, mijn man en ik, hebben een week in Van gelogeerd bij een jong stel dat we daarvoor nog niet kenden.We werden als vrienden ontvangen en inderdaad dronken we tot diep in de nacht thee…..
Het was hartverwarmend, ik zal het nooit vergeten.
Daar zijn wij in Nederland inderdaad stakkers bij.