En daar zat ik dan, in een café in Istanbul met een boek in mijn handen en tranen in mijn ogen. Het was het verboden boek van Ahmet Şık. Ik had het net gekocht, en wilde het zó graag lezen. Maar de eerste twee pagina’s duurden al een uur, en ik werd er gek van: ik begreep het maar nauwelijks. Tot tranen toe frustrerend. I haalde eens diep adem om weer bij zinnen te komen, wat maar deels lukte. Ik voelde me zo stom, zeker omdat ik die middag nóg een boek kocht: een Turks-Koerdisch woordenboek. Ja, ik ben begonnen met Koerdische les, Kurmanci om precies te zijn, het Koerdisch dat in Turkije het meest gesproken wordt. Wat denk ik wel niet? Het lukt me niet eens een Turks boek te lezen, en nu moet ik zo nodig aan een nieuwe taal beginnen?
Waarom is dat leren van een taal toch zo belangrijk voor me, en waarom word ik er zelfs in het openbaar emotioneel van als het even niet lukt? Ik moest ineens weer denken aan iets dat een Nederlandse vriend, die al eeuwen in Turkije woont en vloeiend Turks spreekt, een week of wat geleden tegen me zei: ‘Je schroeft jezelf echt vast in dit land he?’ Een mooi beeld, vond ik, voor wat ik aan het doen ben: proberen het land en de mensen beter te leren kennen, proberen dieper te graven, proberen hier wortel te schieten.
Nederlandse jas
Waarom? Turkije past me. Maar ook: ik woon hier deze maand vijf jaar en ik zit tussen twee landen in, of, meer precies, tussen twee identiteiten. Van jas veranderen is daar een mooie metafoor voor. Toen ik nog in Nederland woonde, droeg ik gewoon mijn Nederlandse jas: hij paste precies, mijn identiteit en omgeving vielen samen. Toen pakte ik mijn koffers om naar Turkije te gaan. Ik deed mijn best hier een leven op te bouwen (wat lukte!) en dat betekent vanzelfsprekend dat die Nederlandse jas na een tijdje niet lekker meer zit. Maar ‘m weggooien, was niet aan de orde. Mijn nieuwe, Turkse jas is nog niet af. Ik heb nu twee jassen, die allebei niet helemaal comfortabel zijn.
En logischerwijs, een jas die niet goed past, is geen lolletje. Ik wil, zoals ieder mens, ergens passen, ergens bijhoren. Ik heb geen eigen gezin en op het moment zelfs geen geliefde, en de mensen die het dichtst bij me staan, zijn ver weg. Dus moet ik op een andere manier proberen ergens bij te horen. Ik ben uit mijn Nederlandse jas gegroeid, en die gaat nooit meer helemaal passen. Zelfs als ik ooit naar Nederland terug zou gaan, heeft het leven in een ander land me veranderd en dat is blijvend. Maar voor nu heb ik geen plannen terug te gaan. Ik wil hier blijven. Dus als ik een lekkere Turkse jas wil, zal ik mezelf verder moeten vormen. En voor mij is taal een van de sleutels daartoe.
Symbolisch
Het boek dat ik probeerde te lezen, is symbolisch voor mijn situatie. Als journalist voor Nederlandse media, kan ik het heel goed laten bij óver het boek lezen, en de reacties en ontwikkelingen volgen: blijft het boek nu vrij verkrijgbaar of wordt het in beslag genomen, en gaan de mensen die het hebben uitgegeven in de problemen komen? Maar dat is voor mij niet genoeg. Ik ben niet meer alleen een journalist in dit land. Ik leef hier, ik wil onderdeel zijn van de samenleving. En dus wil ik het boek lezen, en begrijpen.
Ook Koerdisch willen leren is symbolisch. Als journalist voor Nederlandse media zou het best voldoende zijn om te lezen óver Koerden en op de voet te volgen hoe de Koerdische kwestie zich ontwikkelt, maar ik wil meer. Kurmanci is de tweede taal in Turkije. Die taal leren is deel van mij vormen naar dit land. (Maar ik moet eraan toevoegen dat Koerdisch leren ook wel een statement is. Je kunt een taal decennia lang verbieden en onderdrukken, maar daarmee verdwijnt hij nog niet!)
Nederlandse voering
Toen ik de metafoor van de jas voor het eerst hoorde, zo’n vijf jaar geleden, schrok ik ervan. Geen comfortabele jas hebben, de horror! Maar ik wist ook dat ik mezelf onherroepelijk in een ‘jasloze’ situatie zou gaan bevinden als ik in Turkije zou blijven. En daar ben ik nu. De confrontatie vrijdagavond was vervelend. En er is maar één weg om eruit te komen: vooruit. Op een dag heb ik een comfortabele jas. Met een Nederlandse voering, om me extra warm te houden.
Een welkom stukje. Ik heb een Nederlandse jas en een Spaanse jas en nu ik ouder word zitten ze geen van tweeën lekker, de snit van de Nederlandse jas is verouderd en den Spaanse jas is te opvallend om hier te dragen; ik heb daar last van nu ik weer terug ben in Nl. Ik snap helemaal wat je bedoelt. Adviesje: houd wat van die simpele tradities van beide landen in ere: een Hollands ontbijtje daar en een Turks feestje hier.
Goed stukje! Ook ik voel me, na vier maanden Texas, soms ‘verloren’. Terwijl ik dacht dat ik het wel ‘effe’ zou doen, het was inmiddels mijn tweede keer en bovendien ook nog in een Engels sprekend land. Men mag denken dat Engels makkelijk is maar dat valt echt vies tegen. Om er goed ‘bij te kunnen horen’ bij je vrienden, maar ook op je werk, moet je toch in de taalcultuur geworteld zijn. Woordenboeken helpen je dan niet.
Mooi en heel begrijpelijk verbeeld.
Mooi. Ik heb gewoon de neiging om een Italiaanse sjaal voor je kopen, gewoon, omdat die altijd wel bij een jas past.
Mooi stukje Fréderike, ook al passen je jassen je niet helemaal, ik vind dat je ze goed staan én dat je ze zwierig draagt…
Mooi en zeer herkenbaar verhaal, zelfs voor mij die maar 1 jas draagt.
dat van die jassen, vind ik een hele goeie!!ik woon al bijna l15jaar in turkije,..en denk ik soms dat ik beide jassen nog pas,…er blijven momenten dat geen van beiden jassen passen,…en dat is altijd op momenten dat ik die jas zoooo nodig heb!!!!lees je stukjes altijd met veel herkenning en interesse!!!
Wat schrijf je toch ontroerend, dappere dodo!
was 2 weken in Diyarbakir en had half jaar turkse les gehad om me enigzins verstaanbaar te kunnen maken. Wat een tegenvaller, ik kon er in t echt bijna niks van! Frustrerend.
Ik hoor wel eens dat koerdisch makkelijker te leren is voor nederlanders.
Ik vind je stukjes geweldig Frederike.
Dank je wel voor dit artikel. Juist op dit moment heb ik ook weer het gevoel dat zowel de Turkse als de Nederlandse jas even helemaal niet passen. Welke jas dan wel? Ook ik denk dat de enige oplossing is om gewoon door te gaan, op een gegeven moment voegt je lichaam zich weer naar de jas.