Nee, van een burgeroorlog is hier geen sprake. Sommige Turkse kranten gebruiken die woorden, maar ze zwakken ze meteen weer af met ‘lijkt op’, ‘zou kunnen leiden tot’ en ‘doet denken aan’. Maar het is ook méér dan zomaar een paar demonstraties die uit de hand lopen.
Sinds het Constitutionele Hof de pro-Koerdische partij DTP afgelopen vrijdag verbood, zijn er overal in het land demonstraties en rellen, en vooral in het zuidoosten. Het begint meestal met Koerdische demonstranten die stenen en Molotov cocktails gooien naar de politie, naar overheidsgebouwen en soms zelfs naar Atatürk-standbeelden – vooral dat laatste is echt onbestaanbaar in dit land. De politie reageert met waterkanonnen en traangas. Maar soms gaat het verder dan dat. Zoals afgelopen zondag in Istanbul, toen winkeliers zich bedreigd voelden door geweld van Koerdische demonstranten en ze achterna gingen met kebabmessen, pistolen en bijlen. Gelukkig vielen er geen doden of gewonden. Gisteren liep in het in het zuidoosten van het land anders af: twee relschoppende Koerden werden doodgeschoten door een winkelier.
Ik geloof niet dat het altijd harde ‘nationalisten’ zijn die zo fel op het Koerdische protest reageren, zoals veel (buitenlandse) kranten schrijven. Het zijn ongetwijfeld vaak ook hardwerkende mensen die hun eigendom en hun middelen van bestaan proberen te beschermen. Wat overigens niet betekent dat het geweld dan wel toelaatbaar is. Er zijn ook hardwerkende mensen die niet gewelddadig reageren, er is altijd een keuze.
Hoe dan ook, ik kan me ergens wel voorstellen waarom de emoties zo hoog oplopen. Er is een harde strijd om de macht aan de gang die veel verder gaat dan de Koerdische kwestie, en die machtsstrijd wordt uitgevochten in het parlement maar nog meer in de hoogste rechtbanken van dit land. En dat heeft zijn weerslag op gewone mensen, die hun zekerheden zien wankelen. Sommige mensen zien heel direct hun inkomen in gevaar komen, zoals kleine winkeliers die een Molotov Cocktail door het raam de winkel binnen zien komen. Anderen voelen zich geraakt in hun identiteit, zoals veel Koerden die alweer hun vertegenwoordiging in het parlement om zeep geholpen zien worden in een land dat zich democratisch noemt. Weer anderen weten niet meer wat ze moeten denken van de waarheden die ze altijd zijn ingepeperd – of ze houden er juist krampachtiger dan ooit aan vast: is de eenheid en ondeelbaarheid van het land niet langer heilig? Zorgt de Koerdische opening juist voor meer PKK-geweld, zullen er nog meer doden vallen?
Het geweld wordt opgeklopt door de media, met opruiende muziek onder reportages over de rellen en eindeloze herhalingen van de heftigste beelden. Het wakkert de woede en verwarring in mensen verder aan. Wat ik niet zie, zijn politici die mensen vragen kalm te blijven. Iemand moet toch wat eenheid laten zien, het goede voorbeeld geven?
Ik weet het, het is veel te veel gevraagd, maar ik heb visioenen van een video met president Gül, premier Erdogan, oppositieleiders Bahceli en Baykal en de nu uitgerangeerde DTP-leider Türk die de bevolking groepsgewijs oproepen niet langer naar geweld te grijpen. Het echte leven is helaas anders: Baykal weigert met Erdogan te praten, Bahceli en Türk hebben elkaar ooit de hand geschud maar daarna geen vriendelijk gebaar meer naar elkaar gemaakt – elk constructief gesprek over de staat en de toekomst van het land tussen politieke tegenstanders is volstrekt ondenkbaar. Als politici allemaal vol vuur over de eenheid van het land praten maar zelf geen enkele moeite doen om gezamenlijkheid te tonen in tijden van crisis, hoe kun je dan veel beter van het volk verwachten?
Amen …
Wat in deze hele discussie weleens wat meer benadrukt mag worden, is de economische component van het conflict. Zoals je zegt zullen velen gewoon om hun have en goed te verdedigen zo fel reageren (want hun winkel zal wel niet verzekerd zijn), maar ook voor vele Koerdische jongeren geldt dat ze nauwelijks uitzicht hebben op een beter bestaan en ook die frustratie botvieren. Zolang de economische ongelijkheid en de feodale structuur van het Zuidoosten niet opgeheven worden, zal er van een duurzame oplossing van het probleem geen sprake zijn.