Gisteren was er een rechtszaak in Ankara over artikel 301, het beruchte artikel in het Turkse wetboek van strafrecht dat het beledigen van ‘Turksheid’ strafbaar stelt. Donderdag is er één in Istanbul, vrijdag in Iskenderun. Handig, zo’n wekelijks overzicht van de rechtszaken rondom vrijheid van meningsuiting die de komende dagen spelen. De zaken gaan niet allemaal om artikel 301, maar ook om andere artikelen die worden ingezet om de vrijheid van meningsuiting te beperken. Er zijn deze week 6 van zulke zaken, waarin in totaal 66 mensen terecht staan – nee, dat is geen tikfoutje, het gaat echt om 66 mensen.
Eén zaak is zelfs vandaag: er staan 56 burgemeesters uit het zuidoosten van het land terecht die lid zijn van de (pro-Koerdische) Partij voor een Democratische Samenleving. Zij schreven een brief aan Rasmussen, premier van Denemarken, waarin zij hem vroegen Roj TV niet uit de lucht te halen. Roj TV is een Koerdisch kanaal dat uitzendt vanuit Denemarken, en wordt door de Turkse overheid gezien als propagandazender van de PKK. De burgemeesters worden vervolgd voor overtreding van artikel 220, dat het verbiedt bewust en vrijwillig een terroristische organisatie te helpen.
Ander nieuws vandaag was dat de regerende AK Partij behandeling van aanpassingen van artikel 301 uitstelt. Eén van de redenen is dat de ultra-nationalistische MHP en andere oppositiepartijen fel en luidruchtig zullen protesteren tegen aanpassing van 301. En dat kan de AK Partij nu even niet gebruiken, want ze zitten nog midden in andere politieke akkefietjes (de hoofddoekkwestie suddert door en er wordt nog heftig gediscussieerd over de razendsnelle terugtrekking van het Turkse leger uit het noorden van Irak vorige week). Ikzelf ben er niet van overtuigd dat het veranderen van artikel 301 de vrijheid van meningsuiting veel goed zal doen. Sommige politici geloven dat ook. Die denken dat niet de wet het probleem is, maar het gebrek aan ‘vrij denken’ van rechters en openbaar aanklagers. Zij geloven dat het zinvoller is rechters en aanklagers te trainen in het respecteren van mensenrechten, zoals al op vrij grote schaal gebeurt.
Mee eens. Maar zulke trainingen zijn niet voldoende. Wat ook moet veranderen, is de houding tegenover mensen die het officiële beleid over issues als de massamoorden op Armeniërs en de Koerdische kwestie, bekritiseren. Naar die mensen moet je luisteren, met die mensen moet je discussiëren en verbaal vechten, over hen moet je schrijven, of, in het kort: je moet ze serieus nemen. En daar kan de staat veel aan bijdragen. Het leger is één van de instituten die vaak het initiatief neemt tot rechtszaken tegen critici. En zelfs voor aanklager of rechter die door en door getrained is in de mensenrechten, is het niet eenvoudig de wil van het machtige leger naast zich neer te leggen. Is er misschien een politicus die dáár zijn (of, kleine kans: haar) vingers eens aan wil branden?
(Update over de zaak tegen DTP-burgemeesters volgt!)
Recente reacties