Ik ben in Nederland deze week voor wat privédingen en een paar werkafspraken. En terwijl ik me zondag aan het klaarmaken was om mijn vliegtuig te halen, was er in Istanbul een grote demonstratie aan de gang. Tienduizenden mensen kwamen bij elkaar om de massamoorden van Hodyali te herdenken (twintig jaar geleden uitgevoerd door Armeense troepen tegen Azeri’s in de regio Nagorno Karabagh, lees er hier meer over) en een deel van de demonstranten greep de gelegenheid aan om vies vuil hatelijke racistisch vergif te spuien (lees hier meer over de demonstratie). Ik moest denken aan Nederland.
Sinds ik vijf jaar geleden naar Turkije kwam, ben ik bezig geweest mijn overtuigingen tegen het licht te houden. Ik ben verbaasd en geschokt geweest over het nationalisme hier. In Turkije is over het algemeen (ik ben geweldige uitzonderingen tegengekomen!) niet de vraag óf iemand nationalist is, maar in welke mate. Dat komt doordat nationalisme geïnstitutionaliseerd is. Al decennia lang wordt kinderen geleerd dat Turk zijn het grootste goed is, dat iedereen in Turkije een Turk is, dat buitenlandse machten er altijd op uit zijn Turkije te verzwakken en dat er ook ‘interne vijanden’ zijn, zoals Armeniërs.
Ik ben opgegroeid in Hengelo. De Nederlandse vlag wapperde er zelden en enig besef van Nederlandse superioriteit was er niet. In Nederland word je op school niet geïndoctrineerd met ‘nationale identiteit’ en het Wilhelmus leer je wel maar onthouden is wat anders. Voeg daar de ervaringen van de Tweede Wereldoorlog aan toe, en het is duidelijk: nationalisme, daar doen we niet aan, en is gevaarlijk.
Slapeloze nachten
Turks nationalisme heeft me, zoals gezegd, verbaas en geschokt, maar ook aan het denken gezet. Kun je nationalisme ook zien als niet per definitie verkeerd? Zat er enige waarheid in theorieën die ik soms hoorde van nationalisten van verscheidene snit? De discussies hierover bezorgden me soms slapeloze nachten, en hebben me veel over Turkije geleerd. En nu, na vijf jaar, heb ik het idee dat ik terug ben bij mijn oorspronkelijke overtuiging: hoe je het ook wendt of keert, nationalisme is gevaarlijk en potentieel zeer destructief.
Turkije moet af van het geïnstitutionaliseerd nationalisme, zodat het een land kan worden waar iedereen zich geaccepteerd voelt. Het nationalistische hersenspoelen moet worden vervangen door een manier van denken die het mooie ziet in diversiteit. Ik heb het gevoel dat Turkije daar langzaam naar op weg is, maar de demonstratie van zondag laat ook maar weer eens zien hoe hardnekkig nationalisme kan zijn. Hoe moeilijk het is een nationale overtuiging te veranderen die zo lang aan mensen is opgedrongen.
Verdacht
Dat is waarom het me zo’n pijn doet te zien wat er in Nederland gebeurt. Waar het in Turkije langzaam maar zeker doordringt dat de identiteit van verschillende groepen in de samenleving alle ruimte moet krijgen, ontwikkelt Nederland zich in tegenovergestelde richting. Politici – en niet alleen de openlijk racistische maar ook die van de traditionele politieke partijen – proberen te scoren met de ‘Nederlandse identiteit’, wat die ook moge zijn. Mensen worden onder druk gezet zo Nederlands mogelijk te zijn, verschillen moeten worden uitgewist en mensen dienen hun identiteit te verloochenen. Alles wat niet honderd procent Nederlands is, wordt verdacht gemaakt (of er wordt nauwelijks tegen geprotesteerd als anderen dat doen) en zelfs als bedreiging voor ‘Nederlandse waarden’ gezien.
Ik vind het ziek. Nationalisme is potentieel dood, vernietiging, haat en geweld. Turkije is er een duidelijk voorbeeld van. En wat Turkije ook duidelijk maakt, is dat de weg naar een multiculturele samenleving, waarin iedereen gewaardeerd wordt om wie hij of zij is, niet gemakkelijk is. Veel Nederlandse politici lijken zich daar onbewust van te zijn, of het kan ze niet schelen. Ik zou willen dat ze hun ogen openen en terugkeren op hun gevaarlijke schreden. Ze moeten niet de richting op willen waar Turkije nou net vandaan komt.
Beste artikel dat ik in de laatste tijd gelezen heb. Ik zie dat je de ontwikkelingen in Turkije en Nederland heel goed geanaliseerd heb. Ik heb het echt genoten. In Turkije zijn er mensen die proberen afstand te nemen van de ‘zieke’ Turkse nationalisme en die groep wordt langzamerhand groter. Maar wij moeten niet vergeten dat het heel diep geworteld is. İn Nederland is de situatie wat anders. Het nationalisme wint steeds meer terrein bij alle lagen van het maatschappij en heeft ook tegenwoordig linkse kleur! Dat is echt zorgwekkend. Dus wij moeten op alle kanten vechten tegen deze hardnekkige maatschappelijke ‘ziekte’.
selamlar (groeten),
Zulfikar Ozdogan
İstanbul
Hallo Fréderike, Heval,
Ik ben een trouwe lezer van je website. Hoewel het meestal niet echt vrolijke verhalen zijn, ben ik heel blij met wat je schrijft.
Mijn indruk is, dat er in Turkije heel veel onderwerpen spelen, waar niet over gesproken wordt uit angst. (Om daar toch iets over te horen moet je o.a. geduld hebbben en misschien vrouw zijn.) Die angst is niet voor niets.
Van de geschiedenis kunnen we leren, dat groepsdenken en -voelen een gevaar is dat nooit helemaal verwijnt. Het laat zich makkelijk aanwakkeren en is moeilijk te doven. Ik ben ook bang voor de haat die nu door politci en journalisten in Nederland gezaaid wordt.
Jouw stukjes dragen bij aan meer kennis en begrip over de mensen in Turkije. En kan helpen.
Silav û rêz (groet en respect),
Constance van Dorp
Valkenswaard
Ik was iets vergeten.
Wat mensen meemaken is min of meer zichtbaar, wat er omgaat in de hoofden en in de harten meestal niet.
Jouw verhalen gaan ook over dat laatste.
Silav û rêz, Constance
Ben het helemaal met je eens, Frederike. Realiseer me de laatste jaren ook dat Nederland steeds nationalistischer aan het worden is, en hoeveel verdriet dat doet….Bedankt voor het zo mooi opschrijven…..Lilian van der Zee, Avanos, Turkije