ISTANBUL – Generaal Kenan Evren, de leider van de militaire staatsgreep in 1980 in Turkije, was woensdag niet aanwezig in de rechtszaal. Maar hoe hij over zijn daad van toen denkt, is duidelijk. Hij zei: ik wilde het niet, maar kon niet anders.
Evren werd in juli 1917 geboren in het westelijke plaatsje Alasehir. Hij vocht onder meer met Turkse troepen in de Korea-oorlog. Daarna was hij onder andere commandant van de Turkse afdeling van Gladio, een clandestiene NATO-operatie tegen oprukkend communisme. In 1978 werd hij opperbevelhebber.
Evren stelde op 12 september 1980 het Turkse parlement en de grondwet buiten werking. Militairen namen het land over. Het leger moest wel, heeft Evren altijd betoogd. Turkije was gepolariseerd aan het eind van de jaren ’70. Links en rechts bevocht elkaar op straat op leven en dood. De regering van premier Suleyman Demirel was niet in staat het tij te keren. Algemeen wordt echter aangenomen dat het leger achter de schermen een rol speelde bij de toenemende onrust.
De coup moest het land stabiel maken, maar het tegendeel gebeurde. Het bewind arresteerde zo’n 650.000 mensen. Marteling kwam op grote schaal voor, tientallen mensen werden opgehangen, alle politieke partijen en honderden andere organisaties werden verboden en kranten kregen een verschijningsverbod opgelegd. Zo’n 30.000 mensen ontvluchtten het land, ook naar Nederland.
In 1983 werd het parlement weer in ere hersteld, maar herstel van de democratie was dat niet: Evren bleef nog zeven jaar president. Hij had er met een nieuwe grondwet in 1982 voor gezorgd dat het leger de politiek in zijn greep hield. Het parlement werkt aan de vervanging van Evrens grondwet.
Recente reacties