Op vrijdag 19 januari 2007 werd in Istanbul de Turks-Armeense journalist Hrant Dink doodgeschoten. Dink was de stem van de Armeense gemeenschap in Turkije en vocht voor verzoening en democratie.
Hoezeer het recht op vrije meningsuiting hem aan het hart ging, blijkt wel uit zijn reactie op de Franse ontwerpwet die het ontkennen van de genocide op Armeniërs in 1915, strafbaar moet stellen. Hoewel Dink zelf vond dat de massamoorden inderdaad genocide waren, verklaarde hij zich tegenstander van de wet: als die in werking zou treden, zou hij naar Frankrijk gaan om publiekelijk de genocide te ontkennen en zo het recht op vrije meningsuiting te verdedigen.
Het zal er niet meer van komen.
Dialoog en verzoening, zo zou je de essentie van het werk van Hrant Dink kunnen noemen. Met zijn tweetalige (Turks en Armeens) krant Agos, waarvan hij hoofdredacteur en columnist was, wilde hij niet alleen de dialoog bevorderen tussen Armeniers en Turken (en tussen Armenië en Turkije), maar ook die tussen Armeniërs onderling.
De ene Armeniër is de andere niet; logisch, maar het wordt nog wel eens vergeten in een wereld waarin vooral de groep die wereldwijd aandringt op politieke erkenning van de gebeurtenissen in 1915 als genocide, wordt gehoord. Dat zijn vaak Armeniërs in de diaspora. Er is ook een andere groep. Die leeft vooral in Turkije en zoekt naar een manier om haar identiteit te ontwikkelen en met trots uit te dragen. Dink was daar sinds de oprichting van de krant in 1996 een belangrijke motor in. Deze groep is er in hun streven naar een steviger identiteit niet bij gebaat de tegenstellingen op scherp te zetten door de dialoog over 1915 met allerlei wetten feitelijk onmogelijk te maken.
Dink toonde zich in een artikel in Agos in februari 2004 een vertegenwoordiger van die laatste groep: hij riep Armeniërs op afstand te nemen van ‘het Turkse deel van hun bloed’ en zich te richten op het nieuwe vaderland, Armenië. Hij bedoelde daarmee dat de woede die veel Armeniërs voelen tegen Turkije wegens de gebeurtenissen in 1915, vooral de Armeniërs zelf beschadigt. En dat ze zich beter op de toekomst kunnen richten.
Een openbaar aanklager besloot Dink op basis van dat artikel te vervolgen wegens ‘belediging van de Turkse identiteit’, strafbaar volgens artikel 301 van het Turkse wetboek van strafrecht. Hij was niet de eerste en ook niet de laatste die een 301-aanklacht kreeg: bekende en minder bekende schrijvers, zoals Orhan Pamuk en enkele van Dinks collega’s van Agos, kregen er ook mee te maken. De aanklacht verontrustte hem aanvankelijk niet, zo schreef hij in zijn laatste column in Agos. Hij vertrouwde op het recht. Ten onrechte: hij kreeg zes maanden voorwaardelijk, ook in hoger beroep. Het proces trok veel aandacht, en zodoende werd Dink in de media keer op keer in verband gebracht met het beledigen van de Turkse identiteit. Bedreigingen volgden, met name uit Turkse extreem-nationalistische hoek. In de maanden voor zijn dood voelde Dink zich, zo schreef hij in zijn laatste Agos-column, als een duif die voortdurend schrikachtig en op zijn hoede om zich heen kijkt.
Waar deze keten van gebeurtenissen verder toe leidt, is vooralsnog onduidelijk. De optimisten zien de verbroedering die na de moord direct zichtbaar werd: zeker honderdduizend Turken van verschillende etnische achtergronden kwamen op de dag van de begrafenis in rouw en protest bijeen. Rouw om een man die verzoening en democratie bevocht, en protest tegen een wet (artikel 301) die Dinks verzoenende en democratische bijdrage aan de Turkse samenleving uiteindelijk smoorde.
Hrant Dink werd in 1954 geboren in Malatya, Turkije. Op zijn zevende verhuisde het gezin naar Istanbul, waar Hrant zowel basisonderwijs als voortgezet onderwijs volgde aan Armeense scholen. Hij trouwde na de middelbare school en studeerde af in de zoölogie aan de Universiteit van Istanbul, waarna hij ook nog kortstondig filosofie studeerde.
Met zijn krant Agos wilde hij de Armeniërs in Turkije een stem geven en berichten over hun positie in de Turkse samenleving, én bijdragen aan een open dialoog tussen Turkije en Armenië. Dink ontving voor zijn werk in december 2006 de Oxfam Pen Award.
[...] is het twee jaar geleden dat de Turks-Armeense journalist Hrant Dink werd vermoord op de stoep voor het kantoor van zijn krant Agos. Hij werkte er als columnist en [...]