DIYARBAKIR – Ilker Basbug was de laatste Turkse legerleider die behoorde tot de ‘oude garde’ van Turkse legerleiders. Hij leidde het op één na grootste leger van de NATO van 2008 tot 2010, en kwam in die periode geregeld in aanvaring met de AKP-regering van premier Erdogan.
Basbug (68) zit sinds vrijdag vast als verdachte in een coupcomplot tegen de regering. Hij zou goedkeuring hebben gegeven aan het opzetten van tientallen websites die propaganda tegen de regering en aan de regering verwante groepen zou bevatten, en die onderdeel zouden zijn van plannen de regering omver te werpen. De ‘website-zaak’ is onderdeel van het grotere Ergenekon-onderzoek, een inmiddels al jaren slepende zaak waarin tientallen, deels gepensioneerde personeelsleden van het leger vastzitten.
Ilker Basbug steunde het onderzoek naar Ergenekon, maar bekritiseerde het tegelijkertijd. Hij was het er bijvoorbeeld niet mee eens dat verdachte militairen voor een burgerrechter moesten verschijnen. Ook zei hij dat het Ergenekon-onderzoek een lastercampagne tegen het leger was, en dat hij coupplannen nooit zou tolereren.
Na Basbug werd er definitief met de grote politieke macht van het Turkse leger gebroken: zijn opvolger Kosaner legde vorig zomer zijn functie neer in een conflict met de regering. Kosaner werd vervangen door een militair die de voorkeur van de regering had.
De carrière van Basbug, die deels is opgeleid in het buitenland en ook voor de NAVO werkte, begon aan het begin van de jaren zestig, een tijd waarin de eerste van een reeks staatsgrepen werd geplaagd. Militairen namen de macht in Turkije over in 1960, 1971 en 1980, en dwongen in 1997 een regering tot aftreden. Hij heeft, kortom, carrière gemaakt in decennia waarin het leger nog gold als de machtigste organisatie in het land. Dat heeft de generaal gevormd.
Het zit in Basbugs militaire bloed dat hij het leger beschouwt als hoeder van het Turkse secularisme, waarin het religieuze leven wordt geregeld door de staat, waardoor het niet te veel politieke invloed kan krijgen. Regeringspartij AKP komt voort uit de politiek-islamitische beweging in Turkije, en wordt daardoor per definitie door militairen gewantrouwd.
Basbug heeft in een reactie tegen de rechtbank gezegd dat het tragikomisch is dat ‘iemand die één van de machtigste legers ter wereld heeft geleid, wordt beschuldigd van het vormen en leiden van een terroristische organisatie’. De aanklacht doet hem duidelijk pijn: ‘De beschuldigingen raken me in mijn eer als generaal die zijn land en de staat altijd eervol heeft gediend.’
Recente reacties