DIYARBAKIR – Precies één dag duurde het leven van de Ferzat Kemanger lagere school. Rond vier uur ‘s maandagmiddag verzegelde de gouverneur van Diyarbakir het gebouw dat die ochtend nog werd geopend. Daarmee was het feest voorbij: géén onderwijs in de moedertaal, het Koerdisch. De gouverneur had al gewaarschuwd: ‘De school is onwettig’.
En het zag er zo vrolijk uit, gistermorgen in één van de grote volkswijken van Diyarbakir, een miljoenenstad in het Koerdische zuidoosten van Turkije. Ballonnen, alle kinderen in oranje T-shirtjes en met rugzakjes in de vorm van een lieveheersbeestje op hun rug, en verspreid door de school kleurige mini-posters met Koerdische slogans. ‘Geen leven zonder taal’, en: ‘Mijn taal is mijn eer.’
In de lokalen drie groepen van elk een dozijn eerste klassers (elk volgende schooljaar zou er een niveau worden toegevoegd), druk in de weer met klei en kleurpotloden: er was nog geen echte les, alleen een beetje wennen aan elkaar. Dat de lessen de volgende dag geen vervolg zouden krijgen, was eigenlijk al duidelijk. De Turkse wet geeft sinds vorig jaar ruimte aan onderwijs in het Koerdisch (waarin alle lessen, dus ook wiskunde, biologie en gym, in het Koerdisch worden gegeven), maar voor deze school was geen toestemming gevraagd. Die zou waarschijnlijk ook niet gegeven zijn: het is te veel een volks-initiatief dat niet voldoet aan allerlei gedetailleerde regels.
Onderwijzer Abdurrahman Bakir, die zijn hele leven op staatsscholen werkte en als gepensioneerde vrijwilliger aan de Ferzat Kemanger-school voor de klas staat: ‘Onderwijs in de moedertaal is een internationaal erkend recht. Het mag nu op privé-scholen, maar daar hebben veel mensen hier geen geld voor. Ook op staatsscholen zou onderwijs in het Koerdisch mogelijk moeten zijn. Op deze manier proberen we wetswijzigingen af te dwingen.’
Helemaal onlogisch is het niet. Na een oorlog van dertig jaar tussen de Turkse staat en de gewapende Koerdische strijders van de PKK, is er sinds anderhalf jaar een vredesproces aan de gang. Het staakt-her-vuren moet ruimte geven aan democratische hervormingen. De vorige regering van premier (nu president) Erdogan heeft wetswijzigingen doorgevoerd en hetzelfde wordt verwacht van de nieuwe premier Davutoglu, maar voor de Koerdische beweging is het onvoldoende. Voor fundamentelere veranderingen is een nieuwe grondwet nodig en die laat ondanks beloftes al jaren op zich wachten.
Dat de wapens nu zwijgen, geeft de Koerden bovendien de ruimte om zich voor te bereiden op de toekomst. Immers, het vredesproces gaat ooit vrijwel zeker leiden tot een vorm van autonomie voor de Koerdische regio. De school was pressie-middel én test.
Saliha Aydeniz schreef haar dochter Zerya (7) in voor ‘de Ferzat Kemanger’. Is het wel slim haar kind vloeiend Koerdisch te laten leren in een land waar Turks de voertaal is? Saliha, ‘s ochtends bij de opening van de school: ‘Turks leert ze toch wel omdat we in Turkije leven, en op deze school krijgt ze ook Turkse les. Ze leert beide talen dus goed.’ Ze vervolgt: ‘We wonen in Turkije, maar óók in Koerdistan. Deze school is het begin van het einde van de decennialange assimilatie van Koerden.’
Recente reacties