Sinds er meer en meer Turkse soldaten sneuvelen in de strijd tegen de PKK, gaat het beter met de vlaggenhandel in het land. Vlaggen zijn nu overal: ze wapperen veelvuldig uit ramen van huizen, plakken met zuignapjes op autoruiten of hangen in enorme afmetingen op openbare gebouwen. “Iedereen die met de vlag zwaait, is ervan overtuigd de enige echte Turkse waarden te verdedigen.”
Waar Nederland bescheiden vlagt op 30 april en 5 mei, is de Turkse nationale vlag altijd overal te zien. In waanzinnige afmetingen op openbare gebouwen, traag wapperend op het centrale Taksim-plein en bij het Topkapi Paleis, en de laatste tijd ook steeds meer in mini-vorm uit de ramen van woonhuizen. Op straat is altijd wel een vlagverkoper in de buurt en demonstranten, voor welk doel dan ook, dragen de rode doek met witte maan en ster per strekkende meter vlak en groepsgewijs met zich mee. Vlaggenfabriek Günay Bayrak, de grootste in het land, kon de vraag dit jaar niet aan. “Meer dan honderd procent groeien in een jaar, bleek niet mogelijk”, zegt directeur Önder Günay.
Opvallend is dat de Turkse vlag wordt ingezet om uiteenlopende en soms tegengestelde meningen kracht bij te zetten. De laatste weken wordt vooral, vaak rondom begrafenissen van in het zuidoosten omgekomen militairen, gedemonstreerd voor een inval van het Turkse leger in Noord-Irak om PKK-bases aan te pakken. Maar ook een tegendemonstratie, onlangs in Istanbul, golfde van de vlaggen. “Beide groepen”, zegt Aruş Yumul, hoogleraar sociologie aan de Bilgi Universiteit in Istanbul, “zien de Turkse waarden aangetast en verdedigen hun visie op het land met de vlag.” Voorstanders van ingrijpen verdedigen de volgens hen in gevaar zijnde nationale grenzen, tegenstanders geloven dat militair ingrijpen over de grens de verschillende bevolkingsgroepen in Turkije alleen maar verder uiteen zal drijven en de eenheid van het land zal aantasten.
Verdeeldheid
In de vlag, zegt Aruş Yumul, kun je alle waarden van het land terugvinden en eruit pikken wat voor jou van belang is. “De vlag is het symbool van de staat, maar de mensen zijn natuurlijk onderdeel van die staat en voelen zich er vertegenwoordigers van. Ze eigenen zich de vlag dus toe en geven er hun persoonlijke betekenis aan.” Vooral het afgelopen jaar is het hard gegaan met het vlagvertoon. Rond de parlementsverkiezingen in de zomer zwaaiden zowel overtuigde secularisten als aanhangers van de islamitische partij met de vlag, nu zijn het de voor- en tegenstanders van ingrijpen in Irak die zich roeren, en tussendoor zijn daar nog de nationale feestdagen, en af en toe een voetbalfeestje. “De vlag is symbool geworden van zowel de seculiere orde als de Turkse religieuze identiteit, en van respect voor de landsgrenzen. Iedereen die met de vlag zwaait, is ervan overtuigd de enige echte Turkse waarden te verdedigen”, zegt Yumul. Je zou kunnen zeggen: onderhand toont het vlagvertoon juist de verdeeldheid in het land aan in plaats van de eenheid ervan te symboliseren.
Martelaren
Gülsen Çitak koopt in het centrum van Üsküdar, een wijk aan de Aziatische kant van Istanbul, een flinke Turkse vlag met de afbeelding van vader des vaderlands Atatürk erop. Ze telt er vijftien lira voor neer, omgerekend zo’n acht euro. Waarom? “Vooral vanwege de martelaren”, zegt ze, doelend op de Turkse militairen die bijna dagelijks sneuvelen in de strijd tegen de PKK. Het is dezelfde reden waarom duizenden mensen in heel Turkije vlaggen voor of uit het raam hangen: nationalistische gevoelens zijn flink aangewakkerd door de strijd. Waarom Gülsen, een vrouw van in de vijftig, koos voor een vlag met de beeltenis van Atatürk, kan ze niet precies verwoorden, maar vlagverkoper Ahmet Çorakçi verbaast het niets: “Vrouwen kopen vaker een vlag met Atatürk erop. Hij heeft vrouwen rechten gegeven en daarom is hij extra belangrijk voor hen.”
Voor Ahmet en zijn verkoopmaat Ismail gaan de zaken prima. “De laatste maanden verkopen we flink meer vanwege het PKK-terrorisme”, zegt Ismail. “Maar eerlijk gezegd had ik liever geen terrorisme en een slechtere handel.”
Witte biesjes
In de fabriek van Günay Bayrak, waar ook Ahmet en Ismail hun vlaggen vandaan halen, worden in razend tempo meters vlag op maat gesneden. Een eindje verderop zit een team vrouwen achter de naaimachine witte biesjes aan vlaggen te naaien, zodat daar later een stok doorheen kan, of een staafje met auto-klemmetje, of een touwtje met zuignapjes. Hoewel hier ook vlaggen van vele andere landen en bedrijfsvlaggen van de persen rollen, draait vooral de productie van de rode-witte Turkse vlag op volle toeren. Hoeveel Turkse vlaggen Günay Bayrak afgelopen jaar geproduceerd heeft, weet eigenaar Önder Günay niet. Hij telt niet in aantallen: “We komen dit jaar uit op 2,5 miljoen meter vlag.”
ik vind het goed
Goed, maar het ontstaan van de vlag zou moeten opvallen hier door een ander lettertype bv.